Αλλαγές σε μισθούς και συμβάσεις το 2020: Ποιοι κερδίζουν και ποιοι χάνουν

Επτά σημαντικές αλλαγές έρχονται το 2020 στα εργασιακά διαμορφώνοντας νέο σκηνικό για πάνω από ένα εκατομμύριο μισθωτούς που εργάζονται με πλήρη ή μερική απασχόληση.

Κορυφαία ανατροπή είναι η αλλαγή του κατώτατου μισθού, η οποία αφορά τουλάχιστον 400.000 εργαζόμενους με μερική ή πλήρη απασχόληση. Οι μισοί εξ αυτών – περίπου 200.000 – αμείβονται με τον κατώτατο των 650 ευρώ ενώ οι υπόλοιποι εργάζονται με μερική απασχόληση και εισπράττουν μισθό που εξαρτάται από τον κατώτατο ή εμπίπτει στην περιοχή του.

Απάντηση θα δοθεί το 2020 μέσω του ΣτΕ και στο μεγάλο ερώτημα αν έχουν διασωθεί οι 3ετίες στο μεταμνημοανιακό τοπίο και μετά την ενεργοποίηση του μνημονιακού νόμου για τον κατώτατο μισθό. Αναμένονται φυσικά νέες νομοθετικές παρεμβάσεις και ανατροπές – για παράδειγμα με το νομοσχέδιο «Εργάνη ΙΙ» έρχεται το ψηφιακό ωράριο και η ηλεκτρονική κάρτα εργασία στον ιδιωτικό τομέα – όπως επίσης και η σταδιακή εφαρμογή νομοθετικών διατάξεων που ψηφίστηκαν το φθινόπωρο και η ισχύς τους ανατίθεται με εξουσιοδοτικές διατάξεις σε υπουργικές αποφάσεις.

Αναλυτικά :

Νέος κατώτατος μισθός
Εντός του τελευταίου 10ημέρου του Φεβρουαρίου του 2020 πρέπει να ξεκινήσει η διαβούλευση για το νέο κατώτατο μισθό. Στη διαβούλευση συμμετέχουν επιστημονικοί, ερευνητικοί και άλλοι φορείς, όπως η Τράπεζα της Ελλάδος, η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, ο ΟΑΕΔ, τα ερευνητικά Ινστιτούτα των κοινωνικών εταίρων (ΙΝΕ/ΓΣΕΕ – ΙΜΕ/Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε., ΙΟΒΕ, ΙΝΣΕΤΕ, ΙΝ. ΕΜ.Υ. ΕΣΕΕ), το ΚΕΠΕ, ο ΟΜΕΔ, το Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου. Οι φορείς καλούνται να συντάξουν έκθεση προς υποβολή έως την 31η Μαρτίου, για την αξιολόγηση του ισχύοντος κατώτατου μισθού και ημερομισθίου με εκτιμήσεις για την προσαρμογή τους στις επίκαιρες οικονομικές συνθήκες. Στα μέσα Απριλίου θα πρέπει να ξεκινήσει η προφορική διαβούλευση των κοινωνικών εταίρων επί των υπομνημάτων, ενώ στα τέλη Απριλίου διαβιβάζονται όλα τα υπομνήματα και η τεκμηρίωση των διαβουλευομένων στο Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών. Το ΚΕΠΕ συντάσσει το Σχέδιο Πορίσματος Διαβούλευσης, σε συνεργασία με 5μελή Επιτροπή στην οποία συμμετέχουν ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες. Η γνώμη που θα διατυπώνεται στο Σχέδιο Πορίσματος Διαβούλευσης, το οποίο πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι την 31η Μαΐου, μπορεί να αποκλίνει από τις εκθέσεις που υποβάλλονται. Εντός του τελευταίου 15ημέρου του Ιουνίου ο υπουργός Εργασίας θα πρέπει να εισηγηθεί στο υπουργικό Συμβούλιο, το νέο κατώτατο μισθό και το κατώτατο ημερομίσθιο, λαμβάνοντας υπόψη το Πόρισμα Διαβούλευσης, το οποίο δεν είναι δεσμευτικό για την εισήγησή του.

Τριετίες
Εντός του πρώτου 4μήνου του 2020 αναμένεται να εκδοθεί η απόφαση του ΣτΕ που θα κρίνει την τύχη των 3ετιών για δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα. Η υπόθεση εκδικάστηκε αρχές Δεκεμβρίου στο Δ’ Τμήμα του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου. Με την απόφασή τους οι δικαστές θα κρίνουν, αν δεκάδες χιλιάδες μισθωτοί που είχαν θεμελιώσει δικαίωμα για επιδόματα προϋπηρεσίας το 2012 τα δικαιούνται ακόμη ή θα τα χάσουν καταγράφοντας απώλειες μισθού έως και 195 ευρώ το μήνα. Η πολυαναμενόμενη απόφαση θα είναι κομβική και για το περιβάλλον εντός του οποίου θα ισχύσει ο νέος κατώτατος μισθός, καθώς εκτιμάται πως το τοπίο θα έχει ξεκαθαρίσει ως προς τις τριετίες πριν από τη θεσμοθέτηση του νέου ελάχιστου μισθού και ημερομισθίου.

Οι βιομήχανοι ζητούν μισθό 650 ευρώ για όλους χωρίς 3ετίες έστω και «παγωμένες» από το 2012 και ανεξαρτήτως χρόνου υπηρεσίας. Εφόσον η απόφαση των δικαστών είναι θετική για τους εργαζόμενους, τότε οι μισθοί θα πρέπει να συνεχίσουν να καταβάλλονται στα σημερινά επίπεδα, δηλαδή στο ύψος στο οποίο διαμορφώθηκαν από τον Φλεβάρη του 2019 και μετά. Επίσης, ο νέος κατώτατος μισθός που θα οριστεί από το υπουργικό συμβούλιο το ερχόμενο καλοκαίρι θα πρέπει να έχει προσαυξήσεις προϋπηρεσίας για όσους είχαν πάνω από 3 χρόνια εργασίας τον Φεβρουάριο του 2012.

Αν, όμως, η απόφαση του δικαστηρίου είναι αρνητική για τους εργαζόμενους –γίνει, δηλαδή, δεκτή η προσφυγή των βιομηχάνων– τότε χιλιάδες μισθωτοί κινδυνεύουν να χάσουν τα επιδόματα προϋπηρεσίας, τα οποία υπολογίζονται από τον περασμένο Φλεβάρη επί του νέου κατώτατου μισθού των 650 ευρώ. Επίσης, ο νέος μισθός θα είναι γυμνός από προσαυξήσεις και ενιαίος για όλους. Δεδομένου ότι από το 2012 ισχύει πλαφόν για την προσαύξηση λόγω προϋπηρεσίας στο 30%, το ανώτατο ύψος των επιδομάτων που διακυβεύεται είναι έως 195 ευρώ το μήνα.

Αν και τυχόν ευδοκίμηση της αίτησης ακύρωσης θα μπορούσε να επιφέρει την ακυρότητα της εγκυκλίου με αναδρομικό αποτέλεσμα, δηλαδή από τις 18 Φεβρουαρίου του 2019, σε καμία περίπτωση το απευκταίο αυτό αποτέλεσμα δε θα μπορούσε να οδηγήσει σε αναδρομική αναζήτηση των ποσών των τριετιών που στο μεταξύ καταβλήθηκαν. Αυτό πέραν του έντονου κοινωνικού προβλήματος που θα δημιουργούσε και της επιβάρυνσης των επιχειρήσεων με περαιτέρω γραφειοκρατικά βάρη (συμπλήρωση νέων ΑΠΔ, αντιδικίες με τους εργαζόμενους κ.ά.), θα ήταν και νομικά άτοπο, αφού σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δικαιολογηθεί πλάνη των εργοδοτών στην καταβολή των τριετιών, όταν μάλιστα αυτή γινόταν και γίνεται χωρίς καμία επιφύλαξη των δικαιωμάτων τους.

Ψηφιακό ωράριο και ηλεκτρονική κάρτα εργασίας
Με το νομοσχέδιο «Εργάνη ΙΙ» έρχεται στη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων μισθωτών η ηλεκτρονική κάρτα εργασίας και το ψηφιακό ωράριο. Το σχέδιο, που στόχο έχει την υποδηλωμένη εργασία, θα εφαρμοστεί σταδιακά εντός του 2020. Το πρώτο 3μηνο του 2020 το μέτρο θα ξεκινήσει να λειτουργεί σε στάδια και πιλοτικά κατ αρχήν σε συγκεκριμένους κλάδους, όπως για παράδειγμα στο λιανικό εμπόριο και στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Στόχος είναι η ηλεκτρονική κάρτα εργασίας να εφαρμοστεί καθολικά σε όλο τον ιδιωτικό τομέα στα τέλη του 2020. Σύμφωνα με το σχέδιο, στόχος είναι να προβλεφθεί ψηφιακή σύνδεση της νέας ηλεκτρονικής κάρτας μισθωτών με το σύστημα «Εργάνη». Στο τραπέζι βρίσκεται και η διασύνδεση του συστήματος της Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης του ΕΦΚΑ με το Πληροφοριακό Σύστημα «Εργάνη», ώστε να μπορούν να συνδυαστούν και να διασταυρωθούν κρίσιμα δεδομένα για την εργασία και ασφάλιση των μισθωτών.

Η νέα ηλεκτρονική κάρτα θα είναι εισόδου – εξόδου. Στόχος είναι να προκύπτουν καθημερινά και σε πραγματικό χρόνο πληροφορίες για τον χρόνο εργασίας, την ώρα προσέλευσης και αποχώρησης των εργαζομένων της επιχείρησης με τη χρήση της κάρτας σε ηλεκτρονικό ρολόι παρουσίας προσωπικού (ωρομέτρηση και διαβίβαση στοιχείων με ηλεκτρονικό τρόπο). Το μέτρο της «κάρτας εργασίας» στον ιδιωτικό τομέα είχε θεσμοθετηθεί αρχικά το 2011, αλλά δεν έφτασε ποτέ να υλοποιηθεί. Τότε είχαν εναντιωθεί και τα συνδικάτα καθώς προβλέπονταν πρόστιμο και για τον ίδιο τον εργαζόμενο ύψους 200 ευρώ αν δεν έκανε χρήση της κάρτας του (στην επιχείρηση επιβάλλονταν αντίστοιχα πρόστιμο 400 ευρώ).

Νέο τοπίο στις συλλογικές – κλαδικές συμβάσεις
Ο πρόσφατος αναπτυξιακός νόμος ν.4635/2019 χτίζει νέο τοπίο για τις συλλογικές κλαδικές συμβάσεις το οποίο θα διαμορφωθεί οριστικά εντός του 2020 με μια σειρά από εφαρμοστικές υπουργικές αποφάσεις. Εντός του 2020 αναμένονται :

Υπουργική απόφαση που θα εξειδικεύει τα κριτήρια για τις επιχειρήσεις που θα εξαιρούνται από εθνικές και τοπικές κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές συμβάσεις. Η ίδια απόφαση θα πρέπει να καθορίζει και τις κατηγορίες όρων των συλλογικών συμβάσεων από τις οποίες θα εξαιρούνται οι επιχειρήσεις αυτές. Στην νομοθετική διάταξη (άρθρο 53 ν. 4635/2019) αναφέρονται ενδεικτικά ειδικής κατηγορίας επιχειρήσεις, όπως επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού σκοπού και επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα όπως επιχειρήσεις σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή εξυγίανσης.
Υπουργική απόφαση που θα εξειδικεύει τις περιπτώσεις εκείνες των επιχειρήσεων, για τις οποίες η επιχειρησιακή σύμβαση θα υπερισχύει της κλαδικής. Στην διάταξη νόμου (άρθρο 55 ν. 4635/2019) αναφέρεται ρητά πως μπορούν να συνάπτονται επιχειρησιακές συμβάσεις με χαμηλότερους μισθούς και αυτοί να υπερισχύουν των κλαδικών μισθών – που προφανώς θα είναι υψηλότεροι – σε επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και βρίσκονται σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή εξυγίανσης.
Υπουργική απόφαση που θα εξειδικεύει τις περιπτώσεις εκείνες των επιχειρήσεων που θα εξαιρούνται από κλαδικές συμβάσεις οι οποίες θα κηρύσσονται γενικώς υποχρεωτικές από τον υπουργό Εργασίας (επέκταση της σύμβασης σε όλη την Ελλάδα). Στην διάταξη νόμου (άρθρο 56 ν.4635/2019) αναφέρεται ρητά πως επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και βρίσκονται σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή εξυγίανσης μπορούν να εξαιρούνται από την υποχρεωτική εφαρμογή του συνόλου ή μέρους της σύμβασης.
Εργόσημο και μπλοκάκια στην «Εργάνη».
Σύμφωνα με το άρθρο 60 του ν.4635/2019 οι απασχολούμενοι με «μπλοκάκι» σε έως 2 εργοδότες που έχουν εγγραφεί στην πλατφόρμα του άρθρου 39 παρ. 9 του νόμου Κατρούγκαλου (ν. 4387/2016) και οι απασχολούμενοι με Εργόσημο πρέπει πλέον να καταχωρίζονται υποχρεωτικά στο πληροφοριακό σύστημα «Εργάνη». Για την εφαρμογή του εν λόγω μέτρου αναμένεται υπουργική απόφαση που θα ρυθμίζει και τις κυρώσεις για τους παραβάτες.

Νέο καθεστώς προστίμων για την αδήλωτη εργασία
Σύμφωνα με το άρθρο 68 του ν. 4635/2019 αναμένεται εντός του 2020 υπουργική απόφαση – σκούπα που θα ρυθμίζει όλες τις επιμέρους λεπτομέρειες για το νέο σύστημα του προστίμου της αδήλωτης και ειδικότερα τη διαδικασία επιβολής των εκπτώσεων επί του γενικού προστίμου (πέφτει από τα 10.500 ευρώ στις 2.000 ευρώ αν προσληφθεί ο αδήλωτος με πλήρες ωράριο και σύμβαση τουλάχιστον 12 μηνών), τη διαδικασία των προσαυξήσεων σε περιπτώσεις υποτροπής, προθεσμίες για την υποβολή αντιρρήσεων, για το δικαίωμα ακρόασης του παραβάτη εργοδότη, τη διαδικασία επανελέγχου εντός 12 μηνών από τον αρχικό έλεγχο κ.α. Επίσης αναμένεται υπουργική απόφαση για τις λεπτομέρειες που θα ενεργοποιήσουν το «Μητρώο Παραβατών για την αδήλωτη Εργασία». Στο μητρώο αυτό θα εγγράφονται εργοδότες που παραβαίνουν την νομοθεσία για την αδήλωτη και οι οποίοι θα αποκλείονται από ευμενείς ασφαλιστικές ρυθμίσεις.

Λευκό Μητρώο Επιχειρήσεων
Το «Λευκό Μητρώο Επιχειρήσεων» Περσέας θα λειτουργεί ως… αντίπαλον δέος στο «μαύρο μητρώο παραβατών» και ως μηχανισμός επιβράβευσης συνεπών εργοδοτών. Στο λευκό μητρώο θα εντάσσονται όλες οι επιχειρήσεις που επιδεικνύουν τεκμηριωμένα συμμόρφωση με όλες τις πρόνοιες της εργατικής και ασφαλιστικής νομοθεσίας. Όσοι εργοδότες εγγράφονται στο Λευκό Μητρώο θα έχουν ασφαλιστικά φορολογικά και άλλα κίνητρα. Το σχέδιο περιλαμβάνει επιβράβευση όχι μόνο των εργοδοτών που είναι τυπικά συνεπείς, αλλά και όσων υιοθετούν σύγχρονα συστήματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, όπως για παράδειγμα καινοτόμες μεθόδους συμμετοχής εργαζομένων στα κέρδη των επιχειρήσεων. Για την ένταξη στο συγκεκριμένο μητρώο θα παίζουν ρόλο η διαχρονική και συστηματική συμμόρφωση με τις προβλέψεις της εργατικής και ασφαλιστικής νομοθεσίας, η έλλειψη καταγγελιών για παράβαση της εργατικής και ασφαλιστικής νομοθεσίας, ιδιαίτερα ως προς τη χρήση αδήλωτης και ανασφάλιστης εργασίας, οι ειλικρινείς επιχειρηματικές προσπάθειες για τη διατήρηση ή και αύξηση της συνολικής απασχόλησης κ.α. Το μητρώο θα καταγράφει τις επιχειρήσεις που είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους και θα τις εξαιρεί από τους στοχευμένους ελέγχους των ελεγκτικών μηχανισμών, ενώ θα τις επιβραβεύει με επιπλέον μειώσεις του μη μισθολογικού κόστους.