Αρετή Δόνου: «…η τέχνη έρχεται να μας θυμίσει ότι η ομορφιά υπάρχει παντού γύρω μας…»

Με εκκίνηση  τη ζωή σπουδαίων ζωγράφων  και τα εμβληματικά τους έργα, η συγγραφέας ξετυλίγει τρυφερές ιστορίες που έχουν σαν σκοπό να καλλιεργήσουν στους μικρούς αναγνώστες ψυχική ανθεκτικότητα· μια σημαντική ιδιότητα που θα τους επιτρέψει να τα βγάζουν πέρα στα δύσκολα, να μην τα χάνουν μπροστά στις αντιξοότητες και να αντιμετωπίζουν με αισιοδοξία τη ζωή.

Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου, μιλήσαμε με την  Αρετή Δόνου.

Στο βιβλίο σας, τα παιδιά θα μάθουν για τη ζωή και το έργο σπουδαίων ζωγράφων. Με ποιο κριτήριο επιλέξατε  τους καλλιτέχνες;

«Πράγματι, με αφορμή το βιβλίο τα παιδιά θα γνωρίσουν τους μεγαλύτερους ζωγράφους στην ιστορία της τέχνης καθώς και τα πιο εμβληματικά τους έργα. Πιστεύω πως η τέχνη, εκτός από την αισθητική καλλιέργεια, συμβάλλει καθοριστικά και στη συναισθηματική ανάπτυξη. Μέσα από την ιδιαίτερη τεχνοτροπία και τις αγαπημένες θεματικές κάθε ζωγράφου, το παιδί μπορεί να λάβει πολύτιμα διδάγματα για τη ζωή του!  Για παράδειγμα, ο Βαν Γκογκ εστίασε στα μικρά, καθημερινά πράγματα, άρα μπορεί να μας μάθει πολλά για την καθημερινή Ευγνωμοσύνη σε ό,τι έχουμε! Ο Ντεγκά απέδωσε με δεξιοτεχνία την προσπάθεια των μικρών μπαλαρίνων· έτσι μας υπενθυμίζει την αξία της προσπάθειας, της συνεργασίας και της επιμονής. Ο Γαΐτης τόλμησε να αποτυπώσει ανθρώπους που ξεχωρίζουν από τη μάζα, τονίζοντας την ομορφιά της διαφορετικότητας! Πικάσο, Μονέ, Ρενουάρ, Κλιμτ, κάθε ζωγράφος και μια διαφορετική διάσταση της συναισθηματικής ενδυνάμωσης!»

Κεντρική σας ηρωίδα, η Αφροδίτη, η οποία βλέπει τα πράγματα με άλλη ματιά. Η αισιόδοξη και πιο μαχητική στάση απέναντι στη ζωή εξαρτάται, κυρίως, από τα γονίδιά μας ή καλλιεργείται;

«Το καλό νέο είναι πως η ψυχική ανθεκτικότητα, η ικανότητα δηλαδή να αντεπεξέρχεται κανείς τις καθημερινές δυσκολίες, είναι κάτι που καλλιεργείται! Είναι καθαρά θέμα mindset και μάθησης! Καθημερινά με επισκέπτονται γονείς που αναζητούν τους τρόπους να βοηθήσουν τα παιδιά τους να ενδυναμωθούν συναισθηματικά, να μη ματαιώνονται εύκολα, να βλέπουν τα εμπόδια σαν βήματα για περαιτέρω ανάπτυξη. Έτσι, μαζί εξερευνούμε όλους εκείνους τους τρόπους όπου μέσω μιας ασφαλούς σύνδεσης και ενός θετικού και εναλλακτικού τρόπου σκέψης, γονείς και παιδιά θα συμπορευτούν στο όμορφο ταξίδι της αυτοβελτίωσης!»

Από ποια ηλικία μπορούμε να εμφυσήσουμε στα παιδιά την αγάπη για το βιβλίο;

«Πιστεύω πως τα βιβλία δεν έχουν ηλικία! Αποτελούν πολυδιάστατα μορφωτικά και πολιτιστικά εργαλεία και είναι άχρονα! Μπορούμε να εξοικειώσουμε τα παιδιά μας από μωρά με τα βιβλία, πολύ πριν αποκτήσουν την ικανότητα της ανάγνωσης. Αν από μικρά ζουν με βιβλία γύρω τους, παίζουν με αυτά, βρίσκουν καταφύγιο στους όμορφους κόσμους τους, βλέπουν και τους γονείς τους να απολαμβάνουν την ανάγνωση, μαθαίνουν να τα αγαπούν! Και, ευτυχώς, πια υπάρχουν τόσα είδη: silent books, πάνινα ή υφασμάτινα βιβλία, τρισδιάστατα, βιβλία συναισθηματικής καλλιέργειας, γνώσεων, δραστηριοτήτων… Σίγουρα υπάρχει κάποιο βιβλίο που θα τραβήξει το ενδιαφέρον κάθε παιδιού!»

Και ποια είναι τα οφέλη στην ψυχική τους υγεία;

«Τα βιβλία καλλιεργούν τόσες δεξιότητες! Αναπτύσσουν τη φαντασία, καλλιεργούν τη γλωσσική ικανότητα και τη μαθησιακή εξέλιξη, ενισχύουν τη μνήμη και τη συγκέντρωση, τονώνουν την αυτοπεποίθηση και τη συναισθηματική νοημοσύνη. Τα παιδιά μέσα από την ανάγνωση βιβλίων εξοικειώνονται με τα ίδια τα συναισθήματά τους, κατανοούν τη θέση τους στον κόσμο, ενισχύουν την ενσυναίσθηση και την αυτοέκφραση. Ακόμη, γίνονται τρόποι για να συνδεθούμε ουσιαστικά και γόνιμα με το παιδί μας και να ψυχαγωγηθούμε, μέσα από έναν δημιουργικό και ευχάριστο τρόπο! Όταν διαβάζουμε μαζί με το παιδί μας ενισχύεται το bonding, η ουσιαστική και ευχάριστη σύνδεση μεταξύ μας. Έτσι, μοιραζόμαστε εμπειρίες, επικοινωνούμε, κάνουμε όνειρα μαζί, ζούμε αληθινά μαζί! Επιπλέον, καλλιεργούν αξίες, διασκεδάζουν, διευρύνουν τους πολιτισμικούς και πολιτιστικούς ορίζοντες, συντελούν στην ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας, βοηθούν στη διαχείριση “δύσκολων” θεμάτων -πχ. διαζύγιο, πένθος, bullying- και, εν τέλει, ενισχύουν τη διαδικασία της ψυχοσυναισθηματικής αλλά και κοινωνικής ωρίμασης».

Το βιβλίο σας, εκτός από μια τρυφερή ιστορία, είναι και ένα πρακτικό εγχειρίδιο που βοηθά στην καλλιέργεια της ψυχικής ανθεκτικότητας. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό και γιατί είναι ένα απαραίτητο εφόδιο για τα παιδιά;

«Αυτός ακριβώς ήταν ο στόχος μου: να φτιάξω ένα εύχρηστο και ευχάριστο εγχειρίδιο συναισθηματικής καλλιέργειας για παιδιά! Αυτή η ανάγκη προέκυψε τόσο ως μητέρα, όσο και ως παιδοψυχολόγος. Καθημερινά συναντώ παιδιά που ματαιώνονται από τις καθημερινές δυσκολίες στη ζωή τους,  νιώθουν αδύναμα να προσαρμοστούν σε νέες συνθήκες (όπως πχ. τον ερχομό ενός αδερφιού, ένα διαζύγιο, μια αλλαγή σχολείου κ.λπ.) και αποδιοργανώνονται από το άγχος τους.

Έτσι, πάντρεψα τις δύο μεγάλες μου αγάπες, την Τέχνη (Art Τherapy) και την Ψυχολογία και…ιδού! Το “Με πινέλο και ψυχή”· ένα βιβλίο-εργαλείο ψυχικής ενδυνάμωσης, το οποίο μέσα από πολλές βιωματικές δραστηριότητες και ιστορίες ενδυναμώνει συναισθηματικά τα παιδιά, χτίζει δεξιότητες αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης, τα βοηθά να πιστέψουν στον εαυτό τους και να αντιμετωπίζουν με χιούμορ και ευελιξία τις αναποδιές!»

Από την πολυετή σας πείρα ως παιδοψυχολόγος, ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι σημερινοί γονείς με τα παιδιά τους;

«Οι σύγχρονοι γονείς, λειτουργώντας και οι ίδιοι σε απαιτητικούς ρυθμούς, μέσα σε πίεση, αυστηρά χρονοδιαγράμματα και σχεδόν καθόλου δραστηριότητες αυτοφροντίδας, συχνά νιώθουν ενοχές απέναντι στα παιδιά τους.  Συνεκδοχικά, χάνεται η ουσία της γονεΐκότητας: η ουσιαστική σύνδεση, το συναισθηματικό μοίρασμα, το παιχνίδι, η επικοινωνία, ο σεβασμός, η άνευ όρων αποδοχή! Βλέποντας αυτές τις συνθήκες, προκύπτει έντονα η ανάγκη να θυμηθούμε πως η γονεϊκότητα έχει ημερομηνία λήξης, γι’ αυτό είναι σημαντικό να απολαύσουμε αυτό το ταξίδι με συνοδοιπόρους τα παιδιά μας, δίνοντας αξία σε κάθε μικρή στιγμή της ζωής! Ακόμα και σε αυτές που ονομάζουμε “δύσκολες” στιγμές… Αυτό ίσως είναι και μια θεμελιώδης αρχή που πηγάζει από το βιβλίο: κάθε δυσκολία μπορεί να μας λυγίσει, αλλά και μπορεί να μας δυναμώσει αν έχουμε τα κατάλληλα συναισθηματικά εφόδια!»

Έχουμε, πιστεύετε,  την τάση να δημιουργούμε ένα προστατευτικό κουκούλι γύρω από τα παιδιά, αντί να τα προετοιμάζουμε επαρκώς για την ιδιαίτερα απαιτητική και συχνά σκληρή πραγματικότητα με την οποία θα βρεθούν αντιμέτωπα στην εκτός σπιτιού ζωή; Και, αν ναι, πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτή την παγίδα;

«Αυτό είναι μια πραγματικότητα! Πράγματι, οι περισσότεροι γονείς γίνονται “γονείς-ελικόπτερα” όπως λέγονται, καθώς γυρίζουν διαρκώς γύρω από το παιδί τους με σκοπό να το προστατέψουν, να το κατευθύνουν και να καλύψουν κάθε του ανάγκη. Όλοι έχουμε εικόνες γονιών στο μυαλό μας που κόβουν σε μικρές μπουκιές το φαγητό στα παιδιά τους ακόμα κι αν είναι αρκετά μεγάλα ώστε να φάνε μόνα τους, γονείς που ντύνουν τα παιδιά τους ή μιλάνε σε έναν περίεργο πληθυντικό -πχ. «πήραμε πτυχίο στα αγγλικά»! Η υπερβολική εμπλοκή με αναπτυξιακά ακατάλληλες πρακτικές οδηγεί μόνο σε αρνητικά αποτελέσματα. Το παιδί μαθαίνει πως μόνο του δεν είναι ικανό να τα καταφέρει, πως δεν είναι επαρκές και πως πάντα κάποιος άλλος θα ικανοποιεί τις ανάγκες του! Έτσι, καταρρακώνουμε την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση του παιδιού ενώ, ταυτόχρονα, του στερούμε την εξάσκηση σε τεχνικές επίλυσης προβλήματος ή στην λεκτικοποίηση του συναισθήματός του! Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως τα λάθη και οι αποτυχίες χρειάζονται! Είναι απαραίτητα για να χτίσουμε μια ισχυρή προσωπικότητα και να αναπτύξουμε αίσθηση επάρκειας! Τα παιδιά χρειάζονται να εξερευνούν το περιβάλλον και τα όριά τους, ώστε να αποκτήσουν εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους και να έχουν τον προσωπικό τους χώρο για εξερεύνηση, δημιουργία και πειραματισμό. Η εξοικείωση με μικρές προκλήσεις οδηγούν στην αυτοανακάλυψη της προσωπικότητας και στην αυτοβελτίωση».

Με ποιους τρόπους η τέχνη, την οποία επιστρατεύετε στο βιβλίο σας, μπορεί να χαρίσει πολύτιμα μαθήματα ζωής στα παιδιά;

«Τα παιδιά στις μέρες μας βιώνουν πολύ στρες. Οι απαιτήσεις στο σχολείο, στις δραστηριότητες και στην οικογένεια είναι μεγάλες! Το ελεύθερο παιχνίδι σχεδόν έχει εξαφανιστεί, καθώς και αυτό πλέον γίνεται μέσα από δομημένες δραστηριότητες με στοχοθεσία. Η τεχνολογία έχει αντικαταστήσει τη φυσική ανθρώπινη επαφή, το συναισθηματικό μοίρασμα και την ουσιαστική επικοινωνία. Έτσι, η τέχνη έρχεται να μας θυμίσει ότι η ομορφιά υπάρχει παντού γύρω μας, ότι η φαντασία μας οδηγεί νέους δρόμους και πως μας φέρνει τελικά πιο κοντά στον ίδιο μας τον εαυτό. Η τέχνη χαλαρώνει, ηρεμεί, ομορφαίνει τη ζωή μας, διευκολύνει την αυτοέκφραση, αναπτύσσει την αυτογνωσία και δυναμώνει την αυτοπεποίθησή μας. Σε μια “μηχανιστική” ζωή, η καλλιτεχνική έκφραση αποτελεί διέξοδο για τον αυθορμητισμό μας. Φέρνει στην επιφάνεια τα “θέλω” μας και μας απαλλάσσει από τα “πρέπει” της καθημερινότητας. Με “πινέλο και ψυχή” λοιπόν, δηλαδή με φαντασία, γνώση και αγάπη, αφήνουμε πίσω τα καλούπια του σκληρού ρεαλισμού και μαθαίνουμε να ζούμε όμορφα και ευτυχισμένα!»