Αυτοκτονία: Ψυχοπαθολογία και στατιστικά στοιχεία

Η αυτοκτονία είναι η εκούσια και με πρόθεση (σαφή ή συγκαλυμμένη) αφαίρεση από ένα άτομο της ίδιας του της ζωής. Σήμερα υπολογίζεται ότι πραγματοποιούνται περίπου 1.000.000 αυτοκτονίες ετησίως (1 αυτοκτονία κάθε 30 δευτερόλεπτα). Ο αριθμός των αποπειρών αυτοκτονίας είναι εικοσαπλάσιος (40 απόπειρες αυτοκτονίας ανά λεπτό).

Ψυχοπαθολογία
Η αυτοκτονία σύμφωνα με τo Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, δε συνιστά μία ανεξάρτητη ψυχική διαταραχή αλλά συχνό σύμπτωμα Μείζονος Κατάθλιψης και Οριακής Μεταιχμιακής Διαταραχής της προσωπικότητας. Σχετίζεται συχνά και με τη Δυσθυμία που είναι μια πιο ήπια μορφή κατάθλιψης.
Χαρακτηριστικό ίσως είναι το γεγονός ότι τα άτομα που αυκτονούν συχνότερα δεν έχουν βαριά κατάθλιψη αλλά λίγο πιο ήπια, διότι τα άτομα της πρώτης κατηγορίας έχουν ελάχιστη δύναμη να το κάνουν πράξη (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν το κάνουν). Περίπου τα 2/3 των ατόμων που πάσχουν από κατάθλιψη, έχουν αυτοκτονικό ιδεασμό ενώ το 10-15% καταλήγεια στην αυτοκτονία. Eπιπρόσθετα, τα άτομα που πάσχουν από Οριακή Διαταραχή έχουν ποσοστό αυτοκτονίας (ολοκληρωμένης) περί του 9%.

Υποτροπή-Αναλαμπή
Οι άνθρωποι που βιώνουν επεισόδιο υποτροπής όταν έχουν κατάθλιψη είναι πιο πιθανόν να αυτοκτονήσουν συγκριτικά με όσους πάσχουν από κατάθλιψη χωρίς αντίστοιχες εξάρσεις και επεισόδια. Φαινόμενο υποτροπής ονομάζουμε την κατάσταση κατά την οποία το άτομο είναι άμεσα αναγκαίο να νοσηλευτεί. Επομένως όταν ο πάσχων συνέλθει από την υποτροπή,
δηλαδή βρίσκεται σε κατάσταση αναλαμπής είναι υψηλός ο κίνδυνος να κάνει απόπειρα αυτοκτονίας.
Αυτοκτονία και φύλο
Έχει ιδιάζουσα σημασία η μεταβλητή του φύλου στο θέμα της αυτοκτονίας. Kατά βάση οι 3 στους 4 από αυτούς που αυτοκτονούν είναι άντρες. Αυτό ενδεχομένως οφείλεται στο γεγονός ότι οι ευθύνες που αναλαμβάνει ένας άντρας κοινωνικά είναι στερεοτυπικά περισσότερες με αποτέλεσμα να υπάρχει αρκετή καταπίεση. Επιπλέον οι άντρες δε δέχονται να επισκεφτούν το ίδιο εύκολα με τις γυναίκες έναν-μία επαγγελματία ψυχικής υγείας, οπότε πολλές διαταραχές μένουν αδιάγνωστες. Έχει παρατηρηθεί ότι οι άντρες δρουν και κάνουν πράξη τον αυτοκτονικό ιδεασμό επειδή έχουν περισσότερη επιθετικότητα από ότι οι γυναίκες.

Αυτοκτονία και ηλικία
Στους άντρες, ο αριθμός των θανατηφόρων αποπειρών αυξάνει μετά τα 45 έτη και στις γυναίκες μετά τα 55 έτη. Τα ηλικιωμένα άτομα αποπειρώνται πιο σπάνια από τα νεότερα, αλλά οδηγούνται συχνότερα στο θάνατο. Κατά γενική ομολογία, οι άντρες που είναι ηλικιωμένοι έχουν μεγαλύτεροι πιθανότητα να έχουν ως έκβαση τον θάνατο μέσω της αυτοκτονίας ενώ οι άντρες άνω των 45 ετών κάνουν περισσότερες απόπειρες. Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται αύξηση των αυτοκτονιών στην εφηβεία και την πρώιμη ενήλικη ζωή. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σε πολλές χώρες του κόσμου, η αυτοκτονία είναι η τρίτη αιτία θανάτου στις ηλικίες 15-24 ετών.
Στην εφηβεία η αυτοκτονία είναι συχνά μια παρορμητική πράξη. Πολλές φορές οι απόπειρες των εφήβων είναι μια κραυγή απόγνωσης για βοήθεια και μια προσπάθεια να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των ανθρώπων που τα περικλύουν στην καθημερινότητά τους. Το bullying στο σχολείο, ο ρατσισμός που δέχονται λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου, η μοναξιά, η απομόνωση, το κακό περιβάλλον στο σπίτι, παίζουν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία αυτοκτονικών ιδεασμών όπως και στην πράξη τους.

Στην Ελλάδα και στην Ευρώπη
H χώρα μας έχει παραδοσιακά από τα χαμηλότερα ποσοστά αυτοκτονίας στην Ευρώπη. Στη «γηραιά» ήπειρο έχει παρατηρηθεί ότι όσο οι άνθρωποι κατοικούν πιο βόρια γεωγραφικά τόσο περισσότερα ποσοστά αυτοκτονίας αναφέρονται χωρίς αυτό να είναι απόλυτο. Ωστοσό, αυτό δε σημαίνει ότι οι όποιοι αριθμοί δε είχαν μεταβληθεί ειδικά στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, κατά τα οποία οι θάνατοι από «αυτοχειρία» αυξήθηκαν κατα 30%.

Θεραπευτική παρέμβαση
H αναζήτηση ψυχιατρικής επαγγαλματικής βοήθειας αποτελεί τον πιο σίγουρο τρόπο αντιμετώπισης συμπεριφορών που ενδέχεται να καταλήξουν στην αυτοκτονία (και μάλιστα την ολοκληρωμένη αυτοκτονία). Ο βασικότερος λόγος για τον οποίο εξακολουθούν να διατηρούνται οι αριθμοί των ανθρώπων που έβαλαν τέλος στη ζωή τους, έχει να κάνει με το θέμα της ενημέρωσης διότι ο κόσμος είτε δε μπορεί είτε δε θέλει να συνειδητοποιήσει ότι χρειάζεται βοήθεια.
Το γεγονός ότι μέχρι και σήμερα η ψυχική ασθένεια θεωρείται στίγμα, όπως και η επίσκεψη σε κάποιον ειδικό επαγγελματία ψυχικής υγείας θεωρείται ξανά το ίδιο, έχει ως αποτέλεσμα να μη λύνονται τα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει πολύς κόσμος.

Στην Ελλάδα η 24ωρη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία 1018 είναι εκεί για όποιον έχει σκέψεις να βλάψει τον εαυτό του ή έχει βάλει στόχο να αυτοκτονήσει.