Γιατί «ανθεί» η ρωσική οικονομία, παρά τις κυρώσεις

Περισσότερα από 5,5 δισεκατομμύρια ευρώ στοίχισε σε έναν χρόνο στη δανέζικη Carlsberg η αποχώρησή της από τη Ρωσία και η εθνικοποίηση της ζυθοποιίας από το Κρεμλίνο!

Η τεράστια αυτή ζημιά για την τρίτη μεγαλύτερη ζυθοποιία στον κόσμο καταγράφεται στην ετήσια έκθεση του ομίλου για το τελευταίο οικονομικό έτος. Η Carlsberg ήταν κάποτε ιδιοκτήτης της μεγαλύτερης ζυθοποιίας στη Ρωσία, αλλά λίγες εβδομάδες μετά την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία, ανακοίνωσε την πλήρη αποχώρησή της από τη Ρωσία.

Την ίδια ώρα πάντως και παρά τις δυτικές κυρώσεις, η ρωσική οικονομία κάθε άλλο παρά έχει πληγεί σοβαρά, μετά από σχεδόν δύο χρόνια πολέμου στην Ουκρανία. Έπειτα από μια πτώση τον πρώτο χρόνο του πολέμου, το ρωσικό ΑΕΠ αυξήθηκε ξανά το 2023. Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν αυξήθηκε κατά 3,6%, όπως ανακοίνωσε την η κρατική στατιστική υπηρεσία Rosstat. Το 2022, όταν η Μόσχα ξεκίνησε τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, η οικονομία είχε καταρρεύσει κατά 1,2% καθώς η Ρωσία επλήγη από τις δυτικές κυρώσεις.

Για την ιστορία, την «προπολεμική» χρονιά  2021, η οικονομία αναπτύχθηκε κατά 5,9%, ενώ το 2020 –το πρώτο έτος της πανδημίας, συρρικνώθηκε κατά 2,7%.

«Τεχνητό κώμα»

Από τη μια πλευρά, η ρωσική κεντρική τράπεζα αντέδρασε ικανοποιητικά. Στις αρχές Μαρτίου 2022, όχι μόνο αύξησε ριζικά το βασικό επιτόκιο στο 20%, αλλά επέβαλε και για σύντομο χρονικό διάστημα ελέγχους εξαγωγών στο κεφάλαιο, βάζοντας έτσι τη χώρα σε «τεχνητό κώμα». Με αυτόν τον τρόπο μετριάστηκε το αρχικό σοκ των κυρώσεων. Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία κατάφερε να μετριάσει τους ελέγχους των εξαγωγών σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο, δημιουργώντας έναν ολόκληρο στόλο τάνκερ που εξήγαγαν πετρέλαιο ούτως ή άλλως.

Η βάση της περυσινής ανάκαμψης πάντως ήταν εσωτερικοί παράγοντες, όπως η καταναλωτική ζήτηση και οι επενδύσεις, δήλωσε ο υπουργός Οικονομίας Μαξίμ Ρεσέτνικοφ, σύμφωνα με το πρακτορείο Tass.

Η Rosstat συνέδεσε πάντως τα μακροοικονομικά στοιχεία με πληροφορίες για την εξέλιξη των τιμών των αυγών και της βενζίνης. Αυτές οι αυξήσεις έχουν προκαλέσει δυσαρέσκεια στον πληθυσμό, αν και η στατιστική υπηρεσία ανακοίνωσε τώρα ότι οι τιμές των αυγών έχουν μειωθεί κατά 2,6% από την αρχή του έτους. Η βενζίνη έγινε μερικά καπίκια φθηνότερη την περασμένη εβδομάδα.

Αποζημιώσεις για τους νεκρούς στρατιώτες

Τα πραγματικά εισοδήματα αυξήθηκαν 4,6% πέρυσι.Οι λιανικές πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 6,4%.Η αύξηση του ΑΕΠ στη Ρωσία ήταν επίσης αναμενόμενη από ξένους ειδικούς. Το αποδίδουν πρωτίστως στην αύξηση των κρατικών δαπανών για εξοπλισμούς. Οι πληρωμές των μισθών καθώς και οι αποζημιώσεις για όσους τραυματίστηκαν ή στις οικογένειες των νεκρών στρατιωτών, παρείχαν σε πολλά νοικοκυριά περισσότερα χρήματα. Λόγω της έλλειψης εργαζομένων επίσης, οι μισθοί αυξάνονται. «Καλά νέα» δηλαδή για τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν που θέλει να εξασφαλίσει άλλη μια εξαετή θητεία στην εξουσία, στις εκλογές της 17ης Μαρτίου.

Σύμφωνα με το ρωσικό υπουργείο Οικονομικών, το εθνικό έλλειμμα παρέμεινε σταθερό στο 1,9%, παρά την απότομη αύξηση των κρατικών δαπανών. Ο Μάικλ Ρόχλιτζ, εξηγεί ότι  «η ρωσική οικονομία είναι δοκιμασμένη σε κρίσεις και αυτό πλέον την έχει ωφελήσει πολύ. Η οικονομική κρίση το 2008, οι κυρώσεις ως μέρος της προσάρτησης της Κριμαίας το 2014 και η πανδημία του κορωνοϊού το 2020 σίγουρα έβαλαν τη χώρα υπό πίεση. Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτών των κρίσεων, η Ρωσία κατάφερε να δημιουργήσει ικανές περιφερειακές διοικήσεις που ξέρουν τι να κάνουν σε τέτοιες εξαιρετικές καταστάσεις»

Πολεμική οικονομία

Ένα μεγάλο μέρος της αύξησης του ΑΕΠ είναι πιθανό να οφείλεται στη μαζική επέκταση της στρατιωτικής παραγωγής. Το Ρωσικό Κέντρο Μακροοικονομικής Ανάλυσης (CAMAC) αποδίδει περίπου το 60 με 65% της αύξησης της βιομηχανικής παραγωγής τα τελευταία δύο χρόνια, στον πόλεμο στην Ουκρανία.

Από τα τέλη του 2022, η κυβέρνηση της Ρωσίας μετατρέπει μαζικά ολόκληρη την οικονομία σε «πολεμική». Ο Πούτιν δεν θέλει να απομακρυνθεί από αυτό σύντομα. Η Ρωσία σχεδιάζει να επενδύσει το 40% του προϋπολογισμού της μόνο στην αμυντική βιομηχανία το επόμενο έτος.

Ωστόσο, η βιώσιμη ανάπτυξη δύσκολα μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της παραγωγής αρμάτων μάχης και πυρομαχικών. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η οικονομία παραπαίει σε τομείς όπως η παραγωγή αυτοκινήτων και οι κατασκευές. Είναι ίσως πολύ νωρίς για να μιλήσουμε για επικείμενη ύφεση, λένε πάντως οι ειδικοί της CAMAC. Ο Μάικλ Ρόχλιτζ, Καθηγητής στην Οξφόρδη για τις Οικονομίες της Ρωσίας, της Ανατολικής Ευρώπης και της Ευρασίας, εξηγεί ότι παρά τα 12 πακέτα κυρώσεων που έχει επιβάλει η ΕΕ στη Μόσχα, «η ρωσική οικονομία αποδεικνύεται πολύ πιο ανθεκτική σε κρίσεις από ό,τι αρχικά υποθέτουμε. Στα τέλη Φεβρουαρίου 2022, οι ειδικοί εξακολουθούσαν να υποθέτουν ότι η ρωσική οικονομία θα κατέρρεε έως και 15% μέχρι το τέλος του έτους. Δεν ήταν έτσι. Τελικά, ο Πούτιν χρειάστηκε να καταγράψει μόνο απώλεια 5%»

Η ήττα της ΕΣΣΔ

Μια ματιά στο παρελθόν πάντως δείχνει ότι η «πολεμική οικονομία» δεν λύνει τα πραγματικά  προβλήματα. Στον  ανταγωνισμό με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση έχτισε μια πολεμική οικονομία που ήταν πολύ μεγάλη για τις οικονομικές δυνατότητες της χώρας. Η ΕΣΣΔ τελικά κατέρρευσε εξαιτίας αυτής της πολιτικής. «Και αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα που βλέπουμε αυτή τη στιγμή ξανά», λέει ο καθηγητής Ρόχλιτζ. «Η Ρωσία θυσιάζει επίσης αυτή τη στιγμή τη διαφοροποίηση της οικονομίας της. Με τη βιομηχανία όπλων, ο Πούτιν χτίζει επί του παρόντος έναν τομέα που δεν έχει μέλλον. Μόλις τελειώσει ο πόλεμος, η βιομηχανία όπλων θα πρέπει να συρρικνωθεί ξανά. Αυτό θα είναι ένα σημαντικό εγχώριο πολιτικό πρόβλημα, επειδή πολλές ομάδες λόμπι ενδιαφέρονται να διατηρήσουν αυτή την τάση ενίσχυσης της αμυντικής βιομηχανίας. Αλλά οι  βιομηχανίες του μέλλοντος, όπως ο τομέας της πληροφορικής, η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά και η υγεία και η επιστήμη, θα υποφέρουν ως αποτέλεσμα. Ωστόσο, αυτοί οι τομείς είναι απαραίτητοι για να καταστήσουν τη Ρωσία κατάλληλη για το μέλλον, ειδικά στη μετά το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, εποχή.