Κυρώσεις: Τα διαμάντια είναι παντοτινά, και τα ρωσικά είναι…παντού

Βρισκόμαστε μπροστά σε μια προθήκη στη βελγική πόλη Αμβέρσα. Ο ιδιοκτήτης του καταστήματος τοποθετεί διαμάντια πάνω σε βελούδο. Το βελγικό λιμάνι ήταν μια από τις κομβικές επιχειρηματικές πόλεις με πολύτιμους λίθους από τον 15ο αιώνα. Διακριτικά και εμπιστευτικά σύμφωνα με το Παγκόσμιο Κέντρο Διαμαντιών Αμβέρσας ο εμπορικός τζίρος από τον πολύτιμο λίθο ανέρχεται σε 37 δις ευρώ κάθε χρόνο. Στην ερώτηση από πού προέρχονται τα διαμάντια, ο κοσμηματοπώλης  απαντά χαμογελαστά: “Προτιμώ να μην ρωτώ”.  Η απροθυμία του έχει κάποια βάση. Τα ακατέργαστα διαμάντια έρχονται από την Αγκόλα, το Κονγκό, τη Σιέρα Λεόνε, τη Νότια Αφρική και επίσης από τη Ρωσία, όπως εξηγεί η Σιγκάλ Βαντζόφσκι, ιδιοκτήτρια της Binson Diamonds στην Αμβέρσα.

Μεταφέρονται σε εργοστάσια στο Βέλγιο για να γυαλιστούν, στη συνέχεια μεταποιούνται σε κοσμήματα και πωλούνται, μεταξύ άλλων και στο κατάστημά της.

Με ποια πλευρά είναι το Βέλγιο;

Πρόκειται για μια πολύ ιδιαίτερη,  για πολυτελή γούστα, εξειδικευμένη αγορά με πωλήσεις δισεκατομμυρίων, από την οποία η Ρωσία, παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία, συνεχίζει να επωφελείται. Από την έναρξη του πολέμου η ΕΈ έχει επιβάλει πολυάριθμες κυρώσεις στη Μόσχα. Για παράδειγμα, η εισαγωγή ορισμένων αγαθών, όπως ο χρυσός, η βότκα και το χαβιάρι έχει σταματήσει, αλλά τα ρωσικά διαμάντια γλίτωσαν για κάποιο λόγο. Σύμφωνα με το ρωσικό υπουργείο Οικονομικών, το 2021 η Ρωσία εξήγαγε πάνω από 48,6 εκατομμύρια καράτια ακατέργαστων διαμαντιών στο εξωτερικό – ο υψηλότερος όγκος από την έναρξη της περιόδου παρατήρησης το 2007. Ο κύκλος εργασιών δεν έχει ποσοτικοποιήθεί.

Οι σημαντικότεροι εξαγωγικοί προορισμοί: Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Βέλγιο. Έτσι το Βέλγιο, η χώρα όπου έχει την έδρα της η ΕΕ, διαδραματίζει βασικό ρόλο στη βιομηχανία διαμαντιών και μάλιστα άσκησε πίεση στις διαπραγματεύσεις για να κρατήσει τα ρωσικά διαμάντια εκτός των μέτρων. Από οικονομική άποψη η Ευρώπη θα βλάψει τον εαυτό της με τις κυρώσεις,” λέει ο Kοέν Φάντενμπεμπτ, κοσμήτορας της Οικονομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Αμβέρσας.

Σε περίπτωση διακοπής των εισαγωγών ρωσικών ακατέργαστων διαμαντιών, θα χαθεί μια ολόκληρη βιομηχανία και θα μεταφερθεί στο Ντουμπάι ή τη Βομβάη — μέρη που δίνουν πολύ λιγότερη έμφαση στη διαφάνεια ή τη βιωσιμότητα από ότι η Αμβέρσα” λέει. „Επειδή πολλές χώρες, όπως η Ινδία, το Ισραήλ ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, δεν συμμετείχαν στις κυρώσεις, οι ρωσικοί πολύτιμοι λίθοι βρήκαν τελικά το δρόμο τους στην παγκόσμια αγορά”, όπως εξηγεί ο Γιόαχιμ Ντίνκελμαν από τη Γερμανική Ένωση Κοσμηματοπωλών και Καταστημάτων Ρολογιών (BJV). «Τυχόν αυστηροποίηση των κανονισμών ή των νόμων κατά της Ρωσίας δεν θα το επηρέαζε αυτό καθόλου». Ωστόσο, το Κρεμλίνο πιθανότατα επωφελείται από τηn φρενίτιιδα  για διαμάντια.

Ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς είναι ο ρωσικός κολοσσός διαμαντιών Alrosa, ο οποίος ισχυρίζεται ότι ανήκει «εν μέρει» στο κράτος. Οι ειδικοί εκτιμούν τα μερίδια του κράτους σε περίπου 33%. Η Alrosa αντιπροσωπεύει το 95% της παραγωγής διαμαντιών της Ρωσίας – περίπου το 27% παγκοσμίως. Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον κάθε τέταρτος πολύτιμος λίθος στις αγορές σε όλο τον κόσμο προέρχεται από τη Ρωσία. Ο γίγαντας εκμεταλλεύεται πολλά ορυχεία στη Δημοκρατία των Σαχά, στη βορειοανατολική Ρωσία, και στο Αρχάγγελσκ, στα βορειοδυτικά, ενώ έχει επίσης συμφέροντα σε ορυχεία στο εξωτερικό, όπως στην Αγκόλα.

Πόσο ρωσικά είναι τελικά τα διαμάντια

Σε αντίθεση με τον Φάντενμπεμπτ η ειδικός σε εμπορεύματα Λαρίσα Στάνσιο τονίζει ότι η απαγόρευση εισαγωγής ρωσικών ακατέργαστων διαμαντιών θα σήμαινε ότι θα εισρεύσουν λιγότερα χρήματα στα κρατικά ταμεία μέσω της Alrosa. «Αυτό θα είχε τόσο άμεσες όσο και έμμεσες επιπτώσεις στον προϋπολογισμό στήριξης του πολέμου, αν και τα έσοδα από το εμπόριο διαμαντιών είναι σημαντικά λιγότερα από τα έσοδα από το εμπόριο φυσικού αερίου και πετρελαίου». O διευθύνων σύμβουλος της Alrosa Σεργκέι Ιβάνοφ δεν είναι επίσης άγνωστος. Ήταν ανάμεσα στους πρώτους ολιγάρχες από τον κύκλο του Πούτιν που του επιβλήθηκαν κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Ενώ η ΕΕ διστάζει, η κυβέρνηση των ΗΠΑ επέβαλε ήδη λίγο μετά το ξέσπασμα του πολέμου και στη συνέχεια αυστηροποίησε τις κυρώσεις στην Alrosa.

«Πάντα γίνομαι λίγο κυνικός με αυτό», λέει ο Φάντενμπεμπτ, σημειώνοντας επικριτικά ότι οι Ευρωπαίοι είναι αφελείς όταν πιστεύουν ότι οι Αμερικανοί κάνουν κάτι που βλάπτει τη δική τους οικονομία. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι πωλήσεις κοσμημάτων στις ΗΠΑ αποτελούν το 50% της παγκόσμιας αγοράς. Υπάρχει επίσης ένα κενό στον κανονισμό κυρώσεων των ΗΠΑ χάρη σε μια διατύπωση που αφήνει πολλά περιθώρια για ερμηνείες.

Όταν δηλαδή ένα διαμάντι αλλάξει σημαντικά σε άλλη χώρα μέσω επεξεργασίας, μπορεί να διεκδικήσει αυτή τη χώρα ως τόπο προέλευσής του. Κατά συνέπεια, τα ρωσικά πετράδια που γυαλίζονται στην Ινδία, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να συνεχίσουν να εισάγονται στην Αμερική και να κρύβουν την προέλευσή τους. “Είναι τεχνικά σχεδόν αδύνατο να προσδιοριστεί η χώρα προέλευσης ενός πολύτιμου λίθου”, λέει ο ειδικός Φάντενμπεμπτ. Ωστόσο, υπάρχουν διαδικασίες πιστοποίησης ακατέργαστων διαμαντιών, όπως η λεγόμενη διαδικασία Kimberley, η οποία σύμφωνα με πηγές από τελωνεία έχει σκοπό να αποτρέπει την εισαγωγή των λεγόμενων “αιματοβαμμένων” διαμαντιών, αυτών που προέρχονται δηλαδή από εμπόλεμες περιοχές, στην ΕΕ. Στη Γερμανία, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της BVJ, Ντίνκελμαν, ο κλάδος έχει πολύ μεγάλο συμφέρον να μην αγοράσει κανένα αγαθό από τη Ρωσία, “κι αυτό περιλαμβάνει ειδικά τα διαμάντια”. Από την άνοιξη, πολλοί προμηθευτές έχουν διαβεβαιώσει ότι οι πολύτιμοι λίθοι τους δεν προέρχονται από τη Ρωσία. «Ούτε οι έμποροι λιανικής ούτε οι καταναλωτές θέλουν αγαθά από τη Ρωσία και κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να το διασφαλίσουμε».

Πηγή: Deutsche Welle