Κωνσταντίνος Κυριακού: «…όλα μπορούν να συμβούν σε ένα θέατρο, ακριβώς επειδή είναι Θέατρο»

Το πολυβραβευμένο, κωμικοτραγικό έργο του Χοσέ Σάντσις Σινιστέρρα,  «Ay, Carmela!», ανεβαίνει στο Θέατρο Μεταξουργείο,  κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 9 μ.μ. [Ακαδήμου 14 & Κεραμεικού].

Τι μπορεί να συμβεί όταν βρεθείς στη λάθος πλευρά της ιστορίας; Και πόσα είσαι διατεθειμένος να κάνεις στον βωμό της ελευθερίας (σου);

Γεμάτο ευαισθησία και χιούμορ, αυτό το μανιφέστο κατά της βαρβαρότητας παρουσιάζεται από τη Θεατρική Εταιρεία THEARTES των Κωνσταντίνου Κυριακού και Κατερίνας Μπιλάλη.

Ο Κωνσταντίνος Κυριακού μίλησε μαζί μας.

Τι σας κέρδισε στο «Ay, Carmela» και αποφασίσατε να το ανεβάσετε;

«Αυτό που μας κέρδισε, την Κατερίνα Μπιλάλη και εμένα, σε αυτό το έργο και αποφασίσαμε να το παρουσιάσουμε είναι το γεγονός ότι πρόκειται για ένα αντιπολεμικό έργο, ένα έργο κατά των αδελφοκτόνων εμφυλίων πολέμων, μα πάνω από όλα είναι ένα έργο αντιφασιστικό που αναφέρεται σε ζητήματα δημοκρατικών αγώνων, αλληλεγγύης, αγάπης, ελευθερίας, ισότητας, δικαιοσύνης, ηθικής, αξιοπρέπειας, θάρρους, σεβασμού, αλλά πάνω από όλα θίγει τη σπουδαιότητα του να μην περάσει στη σφαίρα της λήθης η συλλογική ιστορική μνήμη.

Το έργο αυτό είναι ένα έργο έκκληση υπέρ της μνήμης, της θύμησης.

Ένα επιπλέον κίνητρο, από υποκριτικής πλευράς, ήταν το γεγονός ότι οι πραγματικοί πρωταγωνιστές του είναι δύο περιοδεύοντες ηθοποιοί, η Καρμέλα και ο Παουλίνο, και όχι ο πόλεμος. Αυτοί οι δύο μυθοπλαστικοί “συνάδελφοι” στέκονται ως η ουσία και η φωνή τής συλλογικής τραγωδίας, και μέσα από αυτούς, ο συγγραφέας ερευνά τη δύναμη, τη μαγεία και τα σύνορα του Θεάτρου».

Τι μηνύματα περνούν μέσα από την κωμικοτραγική του προσέγγιση;

«Μέσω της χρονικής παλινδρόμησης, με την αριστοτεχνική διασταύρωση του Χρόνου που κάνει στην εκτύλιξη της ιστορίας του, το έργο καταφέρνει να περάσει θεμελιώδη μηνύματα προκαλώντας το κοινό να προβληματιστεί πάνω σε θέματα που σχετίζονται με την καλλιτεχνική αξιοπρέπεια, την αξιοπρέπεια των ζωντανών και των νεκρών, την επιβίωση με τίμημα την αξιοπρέπεια, και τη λήθη ενάντια στην αξίωση της μνήμης να σώσει αυτήν την αξιοπρέπεια. Είναι ένας φόρος τιμής στον συλλογικό αλληλοσεβασμό και την ανθρώπινη ευαισθησία. Ωστόσο, η βασική στόχευση του έργου είναι ο κίνδυνος της ιστορικής αμνησίας, και κυρίως ο “δεύτερος θάνατος” των νεκρών, που δεν είναι άλλος από τη λήθη.

Εν ολίγοις, το “Ay, Carmela!” είναι, εν μέρει, ένα έργο πολιτικού θεάτρου που σχετίζεται με την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης κατάστασης, η οποία είναι ικανή, υπό οριακές συνθήκες, και για τον ηρωισμό και για τον εξευτελισμό».

Η ιστορία διαδραματίζεται κατά την περίοδο του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου. Πού ακουμπά η υπόθεσή του στο «σήμερα»;

«Το “Ay, Carmela!” είναι γραμμένο σύμφωνα με ένα συγκεκριμένο ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο, δεδομένου ότι ολόκληρο το έργο διαδραματίζεται στην πόλη Μπελτσίτε, σύμβολο του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου. Μολαταύτα, έχει αποκτήσει μια χωροχρονική προβολή, πέρα από την Ισπανία, και την περίοδο 1936-1939, οπότε και έλαβε χώρα ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος. Θεματικά, το έργο αναφέρεται στη συλλογική τραγωδία του ισπανικού λαού και τις συνέπειες αυτού του πολέμου, το συναισθηματικό χρονικό της δημοκρατικής μνήμης, την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης κατάστασης που έρχεται να βυθιστεί μέσα στον πόνο. Ωστόσο, το κείμενο προχωράει πολύ παραπέρα και τα μηνύματά του έχουν προεκτάσεις και σε άλλες χώρες που μαστίζονταν ή και μαστίζονται από κάποιον Εμφύλιο Πόλεμο, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, η Σύγχρονη Ιστορία της οποίας σφραγίστηκε από μια τέτοια διαμάχη και μάλιστα μόλις δέκα χρόνια περίπου μετά από τα γεγονότα που αναφέρονται στο έργο του Σάντσις Σινιστέρρα, με πολλές συμπεριφορές –κοινωνικές και πολιτικές–, που έχουν την προέλευσή τους σε εκείνη την αδελφοκτόνο σύγκρουση, να εξακολουθούν να απαντώνται και στις μέρες μας.

Σε αυτό το σημείο, επιστρέφοντας στο πρώτο ερώτημα που θέσατε, θα ήθελα να προσθέσω ότι, αυτή η αλληλεπίδραση, η αλληλεξάρτηση και η διαδοχή των αλληλοσπαραγμών των δύο λαών, του ισπανικού και του ελληνικού, είναι μία ακόμα κινητήριος δύναμη που μας ώθησε να ασχοληθούμε με αυτό το έργο, το οποίο, παρεμπιπτόντως, είναι μια εξαιρετική σύμμειξη που συνδυάζει τον πικρό τόνο του εμφυλίου με ένα αιχμηρό, μαύρο χιούμορ. Αλλά και με μια υποδόρια και καταφανή στηλίτευση της εξάλειψης της ελευθερίας έκφρασης, από τη δαμόκλειο σπάθη της λογοκρισίας τού καταπιεστικού δικτατορικού καθεστώτος, που ευτελίζει την Τέχνη και τον Πολιτισμό».

Υποδύεστε τον Παουλίνο, έναν ηθοποιό ο οποίος όταν καλείται, με αντάλλαγμα την ελευθερία του, να παρουσιάσει μια παρωδία κατά της Δημοκρατίας φαίνεται να λιποψυχεί, σε αντίθεση με την αγωνιστική στάση της συναδέλφου του, Καρμέλα. Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τη στάση του καθένα;

«Ο ιδεολογικός προβληματισμός στο έργο είναι πρόδηλος· η Καρμέλα δείχνει ξεκάθαρα και αυθόρμητα μεγαλύτερη πολιτική συνείδηση, ενώ ο Παουλίνο, που φοβάται τι μπορεί να τους συμβεί, κατακρίνει τη σύντροφό του για τη μαχητική της στάση. Στο “Ay, Carmela!”, λοιπόν, παρουσιάζεται ένας βαθιά θετικός γυναικείος χαρακτήρας, ηρωικός έως έναν βαθμό. Η Καρμέλα, μέσα στην αθωότητά της, θα μπορούσε να παρομοιαστεί με τις περιπέτειες της ισπανικής δημοκρατίας σε συμβολικό επίπεδο, απέναντι σε έναν αρσενικό χαρακτήρα, τον Παουλίνο, ο οποίος στην επιθυμία του για επιβίωση καταλήγει να ταπεινωθεί από το νέο δικτατορικό καθεστώς. Από αυτήν την άποψη, οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές, αντανακλούν διαφορετικές στάσεις ζωής απέναντι στις δυσκολίες που προκύπτουν, προσφέροντας έτσι ένα μικρό εύρος πιθανών ανθρώπινων αντιδράσεων.

Ο Παουλίνο στο έργο εκπροσωπεί τον Λαό, που συμβιβάζεται και σκύβει υποτελώς το κεφάλι. Έχοντας κατανικηθεί από τη δειλία του και τον ποσιμπιλισμό του, καταντάει να χάσει σταδιακά και οριστικά την αξιοπρέπειά του ως καλλιτέχνης, αλλά κυρίως ως άτομο, ως άνθρωπος. Από την άλλη, η Καρμέλα δείχνει μια αξιέπαινη ικανότητα να αντιστέκεται στην εξαθλίωση ενός κόσμου ανδρών που σκοτώνουν ο ένας τον άλλον σε έναν άγριο αγώνα ή απλά προσπαθούν να επιβιώσουν πληρώνοντας το υψηλό τίμημα της ταπείνωσης και της υποταγής».

Ποια είναι η φιλοσοφία της θεατρικής σας εταιρείας THEARTES; Τι είδους παραστάσεις σας ενδιαφέρει να παρουσιάζετε στο κοινό;

«Στη Θεατρική Εταιρεία THEARTES έχουμε ως βασικές επιδιώξεις μας την προαγωγή της καλλιτεχνικής και πνευματικής δημιουργίας, τη συμβολή και την άνοδο του μορφωτικού και πολιτισμικού επιπέδου του κοινού, την ανάδειξη άγνωστων πτυχών της παγκόσμιας και εγχώριας θεατρικής παραγωγής, τη σύζευξη σύγχρονων και παλαιότερων μορφών έκφρασης. Ο πειραματισμός και η έρευνα είναι συνεχείς, ενώ το διακειμενικό, η εμπλοκή του θεατή στη μυθοπλασία, η μεταθεατρικότητα, η αμφισβήτηση του μύθου και του παραδοσιακού χαρακτήρα, το άρρητο, το αινιγματικό κ.λπ., είναι τα σύνορα που ορίζουν την επιτελεστικότητά μας. Κατά αυτόν τον τρόπο, το “παιχνίδισμα” και η “εναλλαγή” των θεατρικών ειδών στις παραστάσεις μας, αποτυπώνει σαφώς την ανησυχία που μας διακατέχει αναφορικά με τις δραματικές μορφές, την εγκατάλειψη γνωστών πεδίων, προκειμένου να εξερευνηθούν νέες δραματικές μορφές και να αναζητηθούν θέματα που επιτρέπουν την έρευνα και τη σημασία της προώθησης της δραματικής λέξης.

Το μότο της THEARTES είναι: το Θέατρο είναι το σημείο τομής μεταξύ πραγματικότητας και επιθυμίας, είναι μια μεταθεατρική περιοχή όπου η μυθοπλασία γίνεται πραγματικότητα, όπου όλα είναι δυνατά να συμβούν, επειδή όλα μπορούν να συμβούν σε ένα θέατρο, ακριβώς επειδή είναι Θέατρο».

Είστε αισιόδοξος ότι κάποια στιγμή σαν κοινωνία θα πάρουμε χρήσιμα μαθήματα από την ιστορία του παρελθόντος ή είμαστε «προγραμματισμένοι» να ξεχνάμε;

«Ως άνθρωπος και ως χαρακτήρας είμαι γενικώς αισιόδοξος –πολλές φορές και υπεραισιόδοξος–, δίχως αυτό να συνεπάγεται πως είμαι και αιθεροβάμων. Στο ζήτημα όμως που αφορά στο εάν παίρνουμε ή όχι μαθήματα ως κοινωνία, ως άνθρωποι, ως λαός, ως κόσμος –εν γένει– από την Ιστορία, είμαι νιχιλιστικά απαισιόδοξος. Μιας και αντί να αξιοποιούμε τα θετικά ως παραδείγματα προς μίμησιν και να μην επαναλαμβάνουμε τα αρνητικά ως παραδείγματα προς αποφυγήν, πράττουμε ακριβώς το αντίθετο. Αυτό δεν οφείλεται σε κάποιον “προγραμματισμό” στον οποίον μας έχουν θέσει κάποιοι, προκειμένου να καλύψουν τη μηδαμινότητά τους, αλλά στην προβατοποίηση και στη χαύνωση στην οποία έχουμε μόνοι μας υπεισέλθει. Με το να μην αντιδρούμε και να δεχόμαστε αβούλως τη “θεοποίηση” κάποιων ανθρώπων, με το να αποδεχόμαστε την “ωραιοποίηση” συγκεκριμένων καταστάσεων, με το να “κανονικοποιούμε” μόνο κάποιες συμπεριφορές, με το να “αποξενώνουμε” και να “απομονώνουμε” το Άλλο και το Διαφορετικό, με το να “αποπροσανατολιζόμαστε” ηθελημένα από τα Μέσα, και με το να “καταπίνουμε αμάσητα” την καταγραφή της Ιστορίας, έτσι όπως μας την πλασάρει η πλευρά των νικητών, δίχως να εξετάζουμε και την πλευρά των νικημένων».

Τι σας δίνει έμπνευση, τι την απειλεί και τι κάνετε όταν βρίσκεστε σε περιόδους δημιουργικού μαρασμού;

«Έμπνευση μου δίνει το οτιδήποτε· κάτι ασήμαντο μα και κάτι σημαντικότατο. Παντού μπορεί να βρεθεί η έμπνευση και από παντού μπορεί να αντληθεί. Από τους ανθρώπους γύρω σου, από τα ζώα, τη φύση, τις κοινωνικοπολιτικές καταστάσεις, τις οικονομικές ανακατατάξεις και αναταράξεις, τις χαρές και τις λύπες, την αγάπη και τον έρωτα. Η απειλούμενη έμπνευση σίγουρα θα οδηγήσει σε κάποια άλλη έμπνευση. Η έμπνευση είναι μια αστείρευτη πηγή, αρκεί να την αφουγκραστείς και δε θα βρεθείς ποτέ σε δημιουργικό μαρασμό. Όλα –και τα θετικά και τα αρνητικά– που συμβαίνουν σε έναν άνθρωπο μπορούν να αξιοποιηθούν και να γεννήσουν ένα εμπνευσμένο αποτέλεσμα».

Ταυτότητα παράστασης

Μετάφραση – Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Κυριακού

Δραματουργία – Κινησιογραφία: Κατερίνα Μπιλάλη

Σκηνικά – Κοστούμια: Κατερίνα Τσακότα

Φωτισμοί: Λέων Εσκενάζη

Πρωτότυπη μουσική: Άρτεμις Ματαφιά

Εκτέλεση μουσικής – Ενορχήστρωση – Κιθάρες: Γιώργος Πατσιώτης

Τραγούδι: Άρτεμις Ματαφιά

Συνεργάτης σκηνοθέτης: Λευτέρης Παπακώστας

Make-Up Artist: Οξάνα Πελιούχ (Data Type – Atelier de Beauté)

Hair Stylist: Organic Hair Spa by Athanasios

Στρατιωτικές στολές: Khaki Depot

Φωτογραφίες – Trailer: Μαρία Χουρδάρη

Σχεδιασμός αφίσας: [βιβλιοτεχνία]

Προβολή και Επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου – We Will

Παραγωγή: «THEARTES» Α.Μ.Κ.Ε.

Διανομή:

Κατερίνα Μπιλάλη

Κωνσταντίνος Κυριακού