Λίνα Μενδώνη στη «Ν»: Στόχος η εξωστρέφεια της πολιτιστικής παραγωγής

Το υπουργείο Πολιτισμού υλοποιεί σήμερα το μεγαλύτερο πρόγραμμα δημόσιων υποδομών με 830 έργα, συνολικού προϋπολογισμού άνω του 1,2 δισ. ευρώ και στα οποία απασχολούνται περισσότεροι από 4.500 εργαζόμενοι όλων των ειδικοτήτων, τονίζει η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, σε συνέντευξή της στη «Ναυτεμπορική» και στον Μιχάλη Ψύλο. Η υπουργός Πολιτισμού σημειώνει μάλιστα ότι «στρατηγικός σχεδιασμός μας είναι ο Πολιτισμός να γίνεται όλο και περισσότερο αυτάρκης και αυτοχρηματοδοτούμενος, και όχι παθητικός δέκτης δημοσίων πιστώσεων».

Η Λίνα Μενδώνη υπογραμμίζει με έμφαση ότι βασική επιδίωξη είναι η εξωστρέφεια της πολιτιστικής μας παραγωγής, αλλά και η διασύνδεση των πολιτιστικών αγαθών με την πραγματική οικονομία, την τεχνολογία, την καινοτομία. «Σας προτείνω να επισκεφθείτε επίσης την ηλεκτρονική διεύθυνση του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου, ενός εξαιρετικού εργαλείου, ιδιαίτερα χρήσιμου για πολίτες και επενδυτές, καθώς έχουν την άμεση πληροφόρηση για τις αρχαιολογικές δεσμεύσεις των ακινήτων τους», τονίζει η κ. Μενδώνη. Η υπουργός Πολιτισμού αναφέρει επίσης στη «Ν» το «Εθνικό Σχέδιο για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς από την κλιματική αλλαγή», αλλά και το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης του νέου Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και το μεγάλο project στο Tατόι.

Η συνέντευξη της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη στη «Ναυτεμπορική» έχει ως εξής:

Κυρία υπουργέ, ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξή σας στη «Ναυτεμπορική». Η ανθρωπότητα βιώνει δυστυχώς μια σκοτεινή ώρα με τον πόλεμο να μαίνεται και πάλι στη Μέση Ανατολή, μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς και τη σκληρή απάντηση του Ισραήλ στη Γάζα. Έχετε κάποια επαφή με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, για τα ορθόδοξα μνημεία και τις εκκλησίες, μετά και τον βομβαρδισμό του ναού του Αγίου Πορφυρίου; Σας ερωτώ επειδή το υπουργείο Πολιτισμού παραδοσιακά στηρίζει και ανταποκρίνεται στα αιτήματα του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων που αφορούν τη συντήρηση των μνημείων και όχι μόνον.

«Κύριε Ψύλο, παρακολουθούμε στενά μια σύγκρουση η οποία εκτυλίσσεται μεταξύ ενός οργανωμένου κράτους και παραδοσιακού μας συμμάχου, του Ισραήλ, που αμύνεται νόμιμα, και μιας τρομοκρατικής οργάνωσης που αιματοκύλησε την περιοχή. Η Χαμάς δεν εκπροσωπεί τους Παλαιστινίους, τους ζημιώνει. Αυτό επιφυλάσσει δυνητικά περισσότερους κινδύνους για τα μνημεία, επειδή οι τρομοκρατικές οργανώσεις αδιαφορούν για τους διεθνείς κανόνες. Φαίνεται ότι μέχρι στιγμής δεν έχει πληγεί σοβαρά μνημείο υπαγόμενο στο Πατριαρχείο. Οι σχέσεις μας με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων είναι στενή και αγαστή. Θα ανταποκριθούμε άμεσα σε κάθε πιθανό αίτημα ή ανάγκη τους».

Πρόσφατα και η χώρα μας βρέθηκε και δυστυχώς -και λόγω κλιματικής αλλαγής- θα βρίσκεται αντιμέτωπη με ακραία καιρικά φαινόμενα. Ποιο είναι το σχέδιο προστασίας των μνημείων μας από φυσικές καταστροφές;

«Στο υπουργείο καταρτίζουμε το “Εθνικό Σχέδιο για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς από την κλιματική αλλαγή”, το οποίο έχει προληπτικό χαρακτήρα. Αποβλέπει στη σταδιακή διαμόρφωση και εφαρμογή, μέχρι το 2030,σχεδίων προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, για περισσότερους από 25 μείζονες αρχαιολογικούς χώρους. Τα 19 σχέδια ολοκληρώνονται έως το τέλος του 2025 και χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Τα αναφέρω ένα προς ένα, για να καταδείξω τη γεωγραφική διασπορά τους: Μυκήνες, Ναός Επικουρίου Απόλλωνα Βασσών, Δίον, Δελφοί, Αρχαία Ολυμπία, Φίλιπποι, Κνωσός, Φαιστός, Μάλια, Ζάκρος, Ζώμινθος, Κυδωνία, Δήλος, Ηραίον Σάμου, παλαιά πόλη της Ρόδου, Μυστράς, Νικόπολη, αρχαία Μεσσήνη, Βραυρώνα.

Παράλληλα, έχουμε συστήσει ένα συντονιστικό διοικητικό-επιστημονικό σχήμα που αρθρώνεται σε δύο πυλώνες. Ο πρώτος, στο υπουργείο Πολιτισμού, που είναι επιφορτισμένος με τον διαρκή συντονισμό μεταξύ της κεντρικής διοίκησης, των Εφορειών Αρχαιοτήτων και των επιστημονικών φορέων, που μας υποστηρίζουν. Ο δεύτερος πυλώνας είναι η κοινή επιτροπή που έχουμε συγκροτήσει τα υπουργεία Πολιτισμού και Κλιματικής Κρίσης, με αντικείμενο την προστασία επιλεγμένων αρχαιολογικών χώρων από τις επιπτώσεις των πυρκαγιών και από πλημμυρικά φαινόμενα, μέσω συνεχών αυτοψιών για την αποτίμηση των μέτρων ενεργητικής και παθητικής πυροπροτασίας και τη δρομολόγηση διορθωτικών παρεμβάσεων.

Παράλληλα, το ΥΠΠΟ συνεργάζεται στενά, μέσω Προ-γραμματικών Συμβάσεων, με το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το Εθνικό Αστεροσκοπείο και τον Δημόκριτο για την καταγραφή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στα μνημεία και τον καθορισμό των αναγκαίων μέτρων για την ενίσχυση της προσαρμοστικότητας και της ανθεκτικότητας των αρχαιολογικών χώρων στην κλιματική αλλαγή».

Κυρία υπουργέ, τονίζετε και σωστά τη λέξη «ανάπτυξη» σε σχέση με τον πολιτισμό. Πώς θα επιτευχθεί αυτό όταν ο προϋπολογισμός του υπουργείου Πολιτισμού είναι για το2023 λιγότερο από το 0,06% του συνόλου του κρατικού προϋπολογισμού;

«Συχνά απομονώνουμε έναν αριθμό και τον χρησιμοποιούμε ως λυδία λίθο για την αποτελεσματικότητα ευρύτερων πολιτικών. Αν αναφέρεστε στα κονδύλια του τακτικού προϋπολογισμού, το μέγεθος αυτό είναι αληθές. Βεβαίως, στο τρέχον έτος, ο Τακτικός Προϋπολογισμός, για πρώτη φορά μετά από 11 χρόνια, από το 2014,αυξήθηκε κατά 11.000.000 ευρώ. Στον Τακτικό Προϋπολογισμό, όμως, πρέπει να προστεθούν οι πόροι του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, από εθνικούς, κυρίως, όμως, από πόρους συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Σήμερα το υπουργείο Πολιτισμού υλοποιεί το μεγαλύτερο πρόγραμμα δημοσίων υποδομών. Υλοποιούμε περίπου 830 έργα, με συνολικό προϋπολογισμό άνω του 1,2 δισ. ευρώ. Και αυτά επιπροσθέτως των έργων ρουτίνας, που υλοποιούνται με εθνικούς πόρους. Επισημαίνω επίσης ότι στα έργα αυτά απασχολούνται περισσότεροι από 4.500 εργαζόμενοι όλων των ειδικοτήτων. Θα μπορούσα να παραθέτω νούμερα για ώρες, προκειμένου να δείξω πού οδηγεί η παρανάγνωση των οικονομικών δεικτών. Στρατηγικός σχεδιασμός μας είναι ο Πολιτισμός να γίνεται όλο και περισσότερο αυτάρκης και αυτοχρηματοδοτούμενος, και όχι παθητικός δέκτης δημοσίων πιστώσεων».

Κυρία Μενδώνη, σε πρόσφατη μελέτη της ΔιαΝΕΟσις διάβασα ότι εισάγουμε περισσότερα πολιτιστικά προϊόντα (αξίας 181 εκατ.ευρώ) από όσα εξάγουμε (110εκατ. ευρώ). Πού το αποδίδετε;

«Κύριε Ψύλο, είναι εύκολες οι μονοσήμαντες ερμηνείες. Η Ελλάδα, βάσει του πληθυσμού της, είναι μια μικρή αγορά υποδοχέας πολιτιστικών προϊόντων, που διαχέονται σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, όπως και μεγαλύτερες χώρες. Αναλογιστείτε το μερίδιο του αμερικανικού και του αγγλόφωνου κινηματογράφου στο σύνολο των εισαγόμενων πολιτιστικών προϊόντων. Ως περιορισμένη αγορά “καταναλώνουμε” περισσότερη ξένη λογοτεχνία, σε μετάφραση, από όση εξάγουμε. Ωστόσο, η εξωστρέφεια της πολιτιστικής μας παραγωγής είναι βασική επιδίωξή μας. Ήδη από το 2019 έχουμε δώσει μεγάλη έμφαση στην πολιτιστική διπλωματία και την εξωστρέφεια, ιδιαίτερα της σύγχρονης δημιουργίας. Σε απόλυτους αριθμούς, οι εξαγωγές πολιτιστικών προϊόντων εμφανίζουν υστέρηση σε σχέση με τις εισαγωγές. Δεν συνυπολογίζεται, όμως, η έμμεση συμβολή του μοναδικού πολιτιστικού μας αποθέματος σε άλλους κλάδους της οικονομίας. Τα μνημεία και οι φυσικές ομορφιές της πατρίδας μας είναι ο κύριος πόλος έλξης ξένων επισκεπτών. Ο επισκέπτης έρχεται στην Ελλάδα, επισκέπτεται αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία, μουσεία, χρησιμοποιεί υπηρεσίες και αγαθά, καταναλώνει χρήματα. Ας δούμε τα δεδομένα σε αλληλεξάρτηση, όχι σε στεγανά».

Τι ποσά φιλοδοξείτε να απορροφήσετε από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) στον σχεδιασμό και την υλοποίηση πιλοτικών έργων, έως το 2025, σε πέντε αρχαιολογικούς χώρους- Δελφοί, Δίον, Φίλιπποι, Μυστρά, Μινωικά Ανάκτορα Φαιστού;

«Αναφέρεστε στο έργο της θωράκισης των πέντε αρχαιολογικών χώρων, έναντι των κινδύνων από ακραία καιρικά φαινόμενα. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει έργα πυρανίχνευσης, πυροπροστασίας και πυρόσβεσης στους αρχαιολογικούς χώρους των Φιλίππων και του Μυστρά, έργα αντιπλημμυρικής προστασίας στα Μάλια και στο Δίον, έργα αντιμετώπισης των βραχοπτώσεων στους Δελφούς. Τα έργα αυτά χρηματοδοτούνται με 25.000.000 ευρώ από το ΤΑΑ και εθνικούς πόρους και ολοκληρώνονται το 2025».

Κυρία Μενδώνη, πώς βλέπετε την πρόταση να υπάρχει στη χώρα μας ένα Παρατηρητήριο Εθνικού Πολιτισμικού Κεφαλαίου;

«Ήταν πρόταση που προωθήθηκε από προηγούμενη πολιτική ηγεσία του υπουργείου, χωρίς, όμως, ποτέ να μορφοποιηθεί με σαφήνεια. Πρόσφατα επανήλθε. Πρόκειται για γενικόλογες και εντυπωσιοθηρικές διακηρύξεις. Οι υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και οι εποπτευόμενοι φορείς επιτελούν αποτελεσματικά την αποστολή τους».

Σύμφωνα με την Έκθεση Πισσαρίδη (Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία 2020),«διαφαίνεται σημαντική υστέρηση στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, στη νέα παραγωγή και στη διασύνδεση του πολιτιστικού τομέα της χώρας με την οικονομία και τις νέες τεχνολογίες». Πώς σκοπεύετε να αντιμετωπίσετε αυτή την υστέρηση;

«Η Έκθεση Πισσαρίδη καταρτίστηκε το 2020. Συνεκτιμούσε δεδομένα που ανάγονταν, το αργότερο, στο 2019.Συμφωνώ με το συμπέρασμά της. Τον Ιούλιο του 2019, όταν ανέλαβε η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, ο Πολιτισμός ήταν σχεδόν αποκομμένος από την οικονομική δραστηριότητα. Σημαντικά έργα ψηφιακού μετασχηματισμού, που είχαμε σχεδιάσει μέχρι το 2014, έμειναν στάσιμα. Τα τέσσερα προηγούμενα χρόνια εργαστήκαμε με σύστημα και μέθοδο, προκειμένου να υπάρξει διασύνδεση των πολιτιστικών αγαθών με την πραγματική οικονομία, την τεχνολογία, την καινοτομία. Έχουμε πλέον απτά αποτελέσματα με σημαντική απήχηση. Μπορώ να αναφέρω πολλά παραδείγματα. Κάποια παρουσιάστηκαν με επιτυχία στη φετινή Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Σας θυμίζω τη συνεργασία του υπουργείου Πολιτισμού με τη Microsoft στην καινοτόμο ψηφιακή ξενάγηση στην Αρχαία Ολυμπία, τις ζώνες επισκεψιμότητας στην Ακρόπολη, σε συνδυασμό με την ηλεκτρονική προκράτηση εισιτηρίου, τη συστηματική εγκατάσταση σε αρχαιολογικούς χώρους ψηφιακών εργαλείων ευχερούς ξενάγησης συνανθρώπων μας με προβλήματα όρασης ή ακοής. Σας προτρέπω να επισκεφθείτε την ηλεκτρονική διεύθυνση του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου, ενός εξαιρετικού εργαλείου, ιδιαίτερα χρήσιμου για πολίτες και επενδυτές, καθώς έχουν την άμεση πληροφόρηση για τις αρχαιολογικές δεσμεύσεις των ακινήτων τους. Η δημιουργία ενιαίου οργανισμού κινηματογράφου, οπτικοακουστικών μέσων και πνευματικής ιδιοκτησίας, η οποία έχει αποφασιστεί από τις αρχές του 2023, ενισχύει τις πολιτικές μας».

Σε ποια φάση βρίσκεται το πρότζεκτ του νέου Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου;

«Έχουμε την εξαιρετική πρόταση του David Chipperfield, για την υλοποίηση της οποίας το υπουργείο προχωρά τις διαδικασίες, σε συνεργασία με το διοικητικό συμβούλιο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Το νέο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο θα είναι σημείο αναφοράς στην Αθήνα. Το χρονοδιάγραμμα τηρείται. Τους πρώτους μήνες του 2024 θα παρουσιάσου-με αναλυτικά την πρόοδο και τον προγραμματισμό του έργου συνολικά».

Επίσης, το μεγάλο project στο Tατόι πράγματι αναμένετε ότι θα ολοκληρωθεί το 2027;

«Αυτός είναι ο προγραμματισμός μας και μέχρι σήμερα τα χρονοδιαγράμματα τηρούνται χωρίς παρεκκλίσεις. Τον Δεκέμβριο, ολοκληρώνεται η αποκατάσταση εννέα κτιρίων-μνημείων στον ιστορικό πυρή-να του κτήματος. Προγραμματίζουμε, στο τέλος του 2025, να ολοκληρωθούν το Ανάκτορο με τους κήπους του και τρία ακόμη μουσεία -των αμαξών, των αυτοκινήτων και της αγροτικής παραγωγής. Σε διαδικασία δημοπράτησης βρίσκεται το έργο των υποδομών των δικτύων. Η σύνταξη του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου για το πρώην βασιλικό κτήμα έχει ολοκληρωθεί και προχωρεί η διαδικασία έκδοσης Προεδρικού Διατάγματος. Στόχος μας είναι μέχρι το 2027 να αποδοθεί το κτήμα στους πολίτες της Αττικής και τους επισκέπτες της ως ένας μητροπολιτικός πόλος πολιτισμού, ανάπτυξης και αναψυχής».

Κυρία υπουργέ, προεκλογικά, υπήρχε μια κινητικότητα για την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα. Ποιος είναι ο σχεδιασμός σας; Με δεδομένη και την άτεγκτη στάση της βρετανικής κυβέρνησης και του Βρετανικού Μουσείου;

«Το αίτημα της χώρας μας για την οριστική επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα στο Μουσείο της Ακρόπολης είναι πάγιο και διαρκές. Η Ελλάδα, με συστηματικό τρόπο, τα τελευταία χρόνια, υπό την ηγεσία και την καθοδήγηση του πρωθυπουργού, προσπαθεί να επιτύχει τον εθνικό στόχο. Η στάση της βρετανικής πλευράς μπορεί να είναι άτεγκτη, έχει, όμως, όλο και λιγότερους υποστηρικτές στην παγκόσμια κοινότητα. Τα πρόσφατα περιστατικά κλοπής στο Βρετανικό Μουσείο καταρρίπτουν και το τελευταίο επιχείρημα, της δήθεν παρεχόμενης ασφάλειας στα αριστουργήματα του Φειδία. Τέτοιου είδους θέματα απαιτούν στρατηγική, η οποία όμως δεν ανακοινώνεται, γιατί τότε παύει να αποτελεί στρατηγική».

Κυρία υπουργέ, σας ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξή σας στη «Ν».

«Εγώ σας ευχαριστώ»