Τι έγινε τη μέρα που ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία

O Φραντς φον Πάπεν συναντά τον πρόεδρο Πάουλ φον Χίντενμπουργκ. Του εξηγεί πως ο Αδόλφος Χίτλερ είναι του «χεριού» τους.

Το αφήγημα είναι το ακόλουθο: Μπορεί να οριστεί καγκελάριος, αλλά να παραμένει υπό έλεγχο. Το ίδιο πιστεύουν, του λέει, και βιομήχανοι, με τους οποίους είναι σε επαφή. Ο Χίντενμπουργκ είναι επιφυλακτικός, αλλά τελικά πείθεται. Η λύση αυτή μπορεί να λειτουργήσει.

Το ημερολόγιο γράφει 30 Ιανουαρίου 1933 όταν ο Γερμανός πρόεδρος καλεί τον Αδόλφο Χίτλερ, φίρερ του Εθνικοσοσιαλιστικού Γερμανικού Εργατικού Κόμματος (ή Ναζιστικού Κόμματος) για να τον ορίσει καγκελάριο της Γερμανίας με τον φον Πάπεν να αναλαμβάνει τον ρόλο του αντικαγκελαρίου. Αν και έχει θορυβηθεί τόσο από τον φανατισμό όσο και από την αυξανόμενη απήχησή του στην κοινωνία, εκείνη τη στιγμή έχει πειστεί από το αφήγημα που τον θέλει να είναι απλά ένας αρχάριος της πολιτικής, ο οποίος μπορεί εύκολα να κρατηθεί υπό έλεγχο. Δεν υπήρχε τίποτα που να υποδηλώνει ότι η μοίρα του Χίτλερ θα ήταν πολύ διαφορετική από τους 14 καγκελαρίους της Βαϊμάρης που είχαν προηγηθεί.

Ο 85χρονος πρόεδρος είχε γνωρίσει για πρώτη φορά το Χίτλερ το 1931. Δεν είχε εντυπωσιαστεί. Τον αντιμετώπιζε μάλλον με ταξικό σνομπισμό: ο Χίντεμπουργκ ήταν ένας Πρώσος στρατηγός της αριστοκρατίας των Γιούνκερ και ο Χίτλερ, τον πρώην δεκανέα που γεννήθηκε στις κατώτερες τάξεις των αυστριακών συνόρων. Δεν τον εντυπωσίαζε όμως ούτε το πολιτικό πρόγραμμα του Χίτλερ. Οι εθνικιστικές φιλοδοξίες του ήταν εξωφρενικές, αλλά δεν έδινε ποτέ καμία λεπτομέρεια ή εξήγηση για το πώς θα μπορούσαν να επιτευχθούν. Μετά τη συνάντησή τους, ο Χίντεμπουργκ φέρεται να είπε ότι ο «Χίτλερ μπορεί να γίνει καλός ταχυδρόμος».

Στους βιομήχανους που εκείνη την ημέρα ήταν στο πλευρό του φον Πάπεν στηρίζοντας τη λύση Χίτλερ, είχε κάνει διαφορετική εντύπωση. Ο ηγέτης των Ναζί αντιλαμβανόταν ότι η απόκτηση και η διατήρηση της εξουσίας θα ήταν αδύνατη χωρίς την υποστήριξη των πλούσιων βιομηχάνων και του στρατού. Έτσι ήδη από το 1932 φρόντιζε να συναντά εκπροσώπους διαφόρων βιομηχανιών, λέγοντάς τους αυτό που ήθελαν να ακούσουν. Σε μια ομιλία του τον Ιανουάριο του 1932 σε βιομήχανους στο Ρουρ, ο Χίτλερ υποσχέθηκε τη δέσμευσή του για την ιδιωτική ιδιοκτησία του κεφαλαίου και την κρατική υποστήριξη των μεγάλων εταιρειών.

Όλοι εξάλλου φαινόταν να είναι καθησυχασμένοι από το γεγονός ότι ο φον Παπεν ως αντικαγκελάριος θα μπορούσε να ελέγχει τα πράγματα. Έτσι η είδηση ​​του διορισμού του Χίτλερ γίνεται στις 30 Ιανουαρίου δεκτή με περιφρόνηση από τον δημοκρατικό Τύπο στη Γερμανία και αλλού στην Ευρώπη. Στο Βερολίνο, η Διεθνής Υπηρεσία Ειδήσεων μεταδίδει με σκωπτικό ύφος πως «ο Αδόλφος Χίτλερ, αρχηγός των Ναζί που ξεκίνησε τη ζωή του ως μπογιατζής και οδοκαθαριστής, πέτυχε τη φιλοδοξία της ζωής του σήμερα διοριζόμενος Καγκελάριος του Ράιχ».

Ο φον Πάπεν είναι επίσης πεπεισμένος ότι όλα θα πάνε όπως τα έχει σχεδιάσει. «Σε δύο μήνες θα έχουμε στριμώξει τον Χίτλερ σε μια γωνία μέχρι να τρίζει», φέρεται να είπε σε στενό συνεργάτη του λίγο μετά τον διορισμό του.

Κάποιοι όμως αντιλαμβάνονται τι έχει συμβεί. Ένας από τους άνδρες που είχαν υποστηρίξει το πραξικόπημα του Χίτλερ το 1923 στο Μόναχο ήταν το πρώην αφεντικό του Χίντενμπουργκ, ο στρατηγός Πολ φον Λούντεντορφ. Στο άκουσμα της είδησης του διορισμού του Χίτλερ, ο Λούντεντορφ τηλεγραφεί στον Γερμανό πρόεδρο και προειδοποιεί: «…παραδώσατε την Πατρίδα μας σε έναν από τους μεγαλύτερους δημαγωγούς όλων των εποχών… Οι μελλοντικές γενιές θα σας βρίζουν στον τάφο σας για αυτή την ενέργεια».

Αντί να καταλάβει την εξουσία θριαμβευτικά, ο Χίτλερ έγινε επικεφαλής της γερμανικής κυβέρνησης στο πλαίσιο μιας σκιώδους πολιτικής συμφωνίας, βάσει της οποίας κάποιοι πίστευαν ότι μπορεί να είναι μία αδύναμη μαριονέτα. Μέσα σε δύο μήνες ο Χίτλερ είχε καταλάβει σχεδόν όλη την πολιτική εξουσία στη Γερμανία και άρχιζε το καταστροφικό του έργο.

Έσπευσε να καταργήσει την πολιτική πολυφωνία και να μετατρέψει τη Γερμανία σε ένα ισχυρό, ενιαίο κράτος υπό το ναζιστικό κόμμα. Διάταξε άμεσα τη ραγδαία επέκταση της κρατικής αστυνομίας, της Γκεστάπο, τοποθετώντας τον Χέρμαν Γκέρινγκ επικεφαλής μιας νέας δύναμης ασφαλείας, αποτελούμενης αποκλειστικά από Ναζί, που είχε ως αποστολή να εξαλείψει κάθε πιθανή αντίσταση προς το κόμμα του. Από εκείνη τη στιγμή, η ναζιστική Γερμανία τέθηκε σε κίνηση, και δεν υπήρχε πλέον τίποτα—ούτε ο Χίντενμπουργκ, ούτε ο φον Πάπεν, ούτε κανείς άλλος—που να μπορούσε να τη σταματήσει.

Γεγονότα – σταθμοί

Σημαντικά γεγονότα που οδήγησαν στο να γίνει ο Χίτλερ Καγκελάριος

1932

Απρίλιος – Προεδρικές εκλογές. Ο Χίτλερ ήρθε δεύτερος μετά τον Χίντενμπουργκ, ο οποίος κέρδισε το 53 τοις εκατό των ψήφων έναντι του 36,8 τοις εκατό του Χίτλερ.

Μάιος – Ο Μπρούνινγκ παραιτήθηκε από καγκελάριος. Ο Χίντενμπουργκ διόρισε τον Φραντς Φον Πάπεν, έναν συντηρητικό, ως αντικαταστάτη του.

Ιούλιος – Εκλογές Ράιχσταγκ. Οι Ναζί έγιναν το μεγαλύτερο κόμμα με 230 έδρες. Ο Χίτλερ ζήτησε να γίνει Καγκελάριος αλλά ο Πάπεν παρέμεινε.

Νοέμβριος – Εκλογές του Ράιχσταγκ που προκήρυξε ο Φον Πάπεν για να προσπαθήσει να κερδίσει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Οι Ναζί έχασαν 34 έδρες αλλά παρέμειναν το μεγαλύτερο κόμμα με 196 έδρες.

Δεκέμβριος – Ο Φον Πάπεν παραιτήθηκε. Ο Χίντεμπουργκ διόρισε τον Κουρτ Φον Σλάιχερ, στρατηγό του στρατού, ως Καγκελάριο. Ο Φον Σλάιχερ προσπάθησε να διχάσει τους Ναζί ζητώντας από έναν κορυφαίο Ναζί που ονομαζόταν Γκρέγκορ Στράσερ να γίνει αντικαγκελάριος του. Ο Χίτλερ ανάγκασε τον Στράσερ να παρακμάσει.

1933

Ιανουάριος – Ο Φον Πάπεν και ο Χίντενμπουργκ στράφηκαν στον Χίτλερ, διορίζοντας τον Καγκελάριο με τον Φον Πάπεν ως Αντικαγκελάριο. Πίστευαν ότι μπορούσαν να ελέγξουν τον Χίτλερ και να τον πείσουν να κάνει αυτό που ήθελαν.