Τι προκαλεί η εξάρτηση από το κινητό μας τηλέφωνο στον εγκέφαλο μας;

Στις 3 Απριλίου συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από την πρώτη τηλεφωνική κλήση που πραγματοποιήθηκε με ένα κινητό τηλέφωνο. Τα κινητά τηλέφωνα μετατράπηκαν σταδιακά σε μια προέκταση του χεριού μας και αποτελούν τον πυρήνα μέσα από τον οποίο κινείται η ζωή του σύγχρονου ανθρώπου.

Στην πραγματικότητα αυτό που συνέβη με τα κινητά τηλέφωνα είναι ένας φαύλος κύκλος. Όσο πιο χρήσιμα γίνονται, όσο περισσότερες και πιο καινοτόμες υπηρεσίες μας παρέχουν τόσο περισσότερο τα χρησιμοποιούμε. Ο υπερσυνδεδεμένος σύγχρονος κόσμος και η ύπαρξη των social media είναι οι βασικές αιτίες αυτής της εξάρτησης.

Όμως όσο περισσότερο χρησιμοποιούμε τα κινητά μας τηλέφωνα τόσο περισσότερο στον εγκέφαλο μας αναπτύσσονται συνθήκες εξάρτησης που μας εξωθούν να κάνουμε χρήση της συσκευής ακόμη και αν μπορούμε το αποφύγουμε για να μάθουμε κάτι ενώ επίσης μας δημιουργείται η ανάγκη να ρίξουμε μια ματιά και να ελέγξουμε το τηλέφωνό μας ακόμα και όταν δεν χρειάζεται. Είναι λοιπόν αυτή η εξάρτηση το ίδιο κακή όπως κάθε άλλη εξάρτηση ή μήπως υπάρχουν και κάποιες θετικές πλευρές;

Οι επιπτώσεις

Ξεκινώντας από τις αρνητικές επιπτώσεις της συνεχούς χρήσης κινητών τηλεφώνων οι ειδικοί αναφέρουν ότι μιλώντας στο κινητό και κάνοντας παράλληλα κάποια άλλη ενέργεια (το αποκαλούμενο multitasking) προκαλούνται προβλήματα στην αποδοτικότητα μας αλλά και προβλήματα στη λειτουργία της μνήμης. Φυσικά η χρήση του κινητού τηλεφώνου από τους οδηγούς είναι μια πολύ επικίνδυνη ενέργεια που δυστυχώς την βλέπουμε να συμβαίνει συνεχώς στους δρόμους και οδηγεί συχνά σε τροχαία ατυχήματα. Οι μελέτες που έχουν γίνει δείχνουν ότι ο οδηγός που μιλά στο κινητό του τηλέφωνο έχει παράλληλα απώλεια των αντανακλαστικών του και δεν θα μπορέσει να αντιδράσει γρήγορα και σωστά αν συμβεί κάτι απρόοπτο στην πορεία που ακολουθεί.

Οι μελέτες που έχουν γίνει δείχνουν επίσης ότι ο ήχος των ειδοποιήσεων στο κινητό τηλέφωνο προκαλεί επίσης σημαντική απόσπαση της προσοχής από την εργασία που κάνει εκείνη την στιγμή κάποιος με αποτέλεσμα να μην την κάνει τελικά γρήγορα ή/και σωστά. Πρόσφατη μελέτη ανέδειξε μια ακόμη αρνητική πτυχή της συνεχούς χρήσης των κινητών τηλεφώνων που έχει να κάνει με την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο σκεφτόμαστε.

Στα πειράματα που έγιναν οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να διαχειριστούν καταστάσεις, να κάνουν εργασίες ή να λύσουν κάποιο πρόβλημα είτε έχοντας το κινητό τους τηλέφωνο σε σημείο που είχαν άμεση οπτική επαφή μαζί του είτε με το κινητό να βρίσκεται εκτός οπτικού πεδίου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι εκείνοι που δεν είχαν οπτική επαφή με το κινητό τους τηλέφωνο τα καταφέρναν καλύτερα στην εκτέλεση όσων είχαν να κάνουν από εκείνους που είχαν κοντά τους την συσκευή τους.

Η συνεχής παρουσία του τηλεφώνου στα χέρια μας ή δίπλα μας συμβάλλει σύμφωνα με τους ειδικούς στην «αποστράγγιση του εγκεφάλου». Ο εγκέφαλός μας μπορεί υποσυνείδητα να εργάζεται σκληρά για να εμποδίσει την επιθυμία να ελέγχουμε συνεχώς τα τηλέφωνα μας ή να έχουμε συνεχώς το νου μας για πιθανές ειδοποιήσεις και μηνύματα και αυτή η εκτροπή της προσοχής μπορεί να κάνει πιο δύσκολη την εκτέλεση οτιδήποτε άλλου.

Το όφελος

Είναι κοινή πεποίθηση ότι το να βασιζόμαστε στα τηλέφωνά μας ατροφεί τους μηχανισμούς της μνήμης. Αλλά μπορεί να μην είναι τόσο απλό. Σε μια πρόσφατη μελέτη εθελοντές έβλεπαν μια οθόνη με αριθμημένους κύκλους που έπρεπε να σύρουν στη μία ή την άλλη πλευρά. Όσο μεγαλύτερος ήταν ο αριθμός στον κύκλο, τόσο περισσότερο θα πληρωνόταν ο εθελοντής για τη μετακίνησή του στη σωστή πλευρά. Για τις μισές δοκιμές, οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να σημειώσουν, στην οθόνη, ποιοι κύκλοι έπρεπε να μετακινηθούν και προς ποια κατεύθυνση. Για το άλλο μισό, έπρεπε να βασίζονται μόνο στη μνήμη.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η δυνατότητα πρόσβασης σε ψηφιακές υπενθυμίσεις βοήθησε την απόδοσή τους. Περισσότερο περίεργο; Όταν χρησιμοποίησαν αυτές τις υπενθυμίσεις οι εθελοντές δεν θυμόντουσαν καλύτερα μόνο τους κύκλους υψηλής αξίας τους οποίους είχαν σημειώσει αλλά και τους κύκλους χαμηλής αξίας που δεν είχαν καταγράψει. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι, έχοντας εμπιστευθεί τις πιο σημαντικές (υψηλής αξίας) πληροφορίες σε μια συσκευή, οι μνήμες των συμμετεχόντων στη συνέχεια ελευθερώθηκαν για να αποθηκεύσουν τις πληροφορίες χαμηλής αξίας.
Διαπιστώθηκε όμως πώς όταν οι συμμετέχοντες δεν είχαν πλέον πρόσβαση στις υπενθυμίσεις, οι αναμνήσεις που είχαν δημιουργήσει για τους κύκλους χαμηλής αξίας παρέμειναν αλλά δεν μπορούσαν να θυμηθούν τους κύκλους υψηλότερης αξίας.

Η δύναμη της θέλησης

Θα χρειαστούν πολλά ακόμη χρόνια έρευνας προτού μάθουμε τι ακριβώς κάνει η εξάρτησή μας από τη συσκευή στη δύναμη της θέλησης και τη γνωστικότητά μας μακροπρόθεσμα. Εν τω μεταξύ, ωστόσο, υπάρχει ένας άλλος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να προσπαθήσουμε να μετριάσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις του. Αυτό έχει να κάνει με τις σκέψεις μας για τη χρήση που πρέπει να έχει ο εγκέφαλος μας.

Εάν ασκήσουμε τη δύναμη της θέλησής μας με έναν τρόπο (π.χ. αντιστεκόμαστε υποσυνείδητα στον έλεγχο του τηλεφώνου μας) μπορεί να εξαντλούμε τα συνολικά μας αποθέματα και κάνουμε τη συγκέντρωση σε μια άλλη εργασία σημαντικά πιο δύσκολη. Όμως οι ειδικοί λένε ότι η όποια εξέλιξη σε μια τέτοια διαδικασία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις πεποιθήσεις μας.

Τα άτομα που πιστεύουν ότι ο εγκέφαλός μας έχει «περιορισμένους πόρους (όπως ότι η αντίσταση σε έναν πειρασμό καθιστά πιο δύσκολη την αντίσταση στον επόμενο πειρασμό) είναι όντως πιο πιθανό να εμφανίσουν το φαινόμενο της δυσκολίας συγκέντρωσης. Αλλά για εκείνους που πιστεύουν ότι όσο περισσότερο αντιστεκόμαστε στον πειρασμό, τόσο περισσότερο ενισχύουμε την ικανότητα να συνεχίσουμε να αντιστεκόμαστε στον πειρασμό. Αυτό καταδεικνύει ότι ο εγκέφαλός μας έχει απεριόριστους πόρους. Η άσκηση αυτοελέγχου ή ψυχικής κόπωσης σε μια εργασία δεν επηρεάζει αρνητικά την απόδοσή τους στην επόμενη.
Ακόμη πιο συναρπαστικό είναι ότι είτε έχουμε περιορισμένη είτε μη περιορισμένη άποψη για τον εγκέφαλο μπορεί να είναι σε μεγάλο βαθμό πολιτιστική. Οι δυτικές χώρες όπως οι ΗΠΑ μπορεί να είναι πιο πιθανό να πιστεύουν ότι το μυαλό είναι περιορισμένο σε σύγκριση με άλλους πολιτισμούς, όπως η Ινδία.

Ποιο είναι το τελικό συμπέρασμα; Για να μειώσουμε την άσκοπη χρήση του κινητού τηλεφώνου θα πρέπει να εξασκούμαστε αφήνοντας το σε άλλο δωμάτιο. Θα πρέπει να υπενθυμίζουμε επίσης στον εαυτό μας ότι ο εγκέφαλός μας έχει περισσότερους πόρους όσους πιστεύουμε και ότι κάθε φορά που αντιστεκόμαστε στον πειρασμό να ελέγξουμε το τηλέφωνό μας δημιουργούμε νέα νευρωνικά μονοπάτια που θα κάνουν ολοένα και πιο εύκολη την αντίσταση στους πειρασμούς.

Naftemporiki.gr