Το απέραντο φυσικό κάλος των Πρεσπών μέσα από την γλαφυρή περιγραφή του Guardian

Υπάρχει ένας δρόμος με σταθερή ανηφόρα στη βόρεια Ελλάδα, καθώς τα χελιδόνια πετούν χαμηλά πάνω από τα ξεραμένα χόρτα γύρω μου και οι πελεκάνοι στροβιλίζονται στον καλοκαιρινό ουρανό. Καθώς ανεβαίνει κανείς, το τοπίο πυκνώνει με δάση από βελανιδιές και μια χελώνα Hermann’s στρίβει αργά και τελετουργικά προς ένα μονοπάτι προβάτων, στην άκρη της ασφάλτου. Και τότε, ακριβώς τη στιγμή που ο δρόμος ισιώνει για λίγο πριν ξεκινήσει να κατηφορίζει με στροφές, εμφανίζεται κάτω μου μια λαμπερή λίμνη – ένα εκτυφλωτικό γαλάζιο μάτι μέσα σε μια κόγχη από απότομα βουνά.

Ο δημοσιογράφος του Guardian δεν μπορεί καν να θυμηθεί πόσες φορές έχω διασχίσει αυτό το πέρασμα προς τη λεκάνη της Πρέσπας επιστρέφοντας στο σπίτι μετά από εξορμήσεις στην πόλη, αλλά αναφέρει πως η θέα της λαμπυρίζουσας Μικρής Πρέσπας – συχνά καταπράσινης το απόγευμα και ασημένιας στο ηλιοβασίλεμα – τον γυρίζει πίσω στο καλοκαίρι του 2000, όταν την αντίκρισα για πρώτη φορά.

Παρκάρει το αυτοκίνητο κοντά στο πέρασμα και συνεχίζω με τα πόδια πιο βαθιά στους λόφους, σε ένα μονοπάτι λειασμένο από τα περάσματα βοσκών και ζώων. Είναι κατακαλόκαιρο και το τοπίο αποπνέει ραστώνη. Νέφη από πεταλούδες παρασύρονται από τον καυτό αέρα και ένας τσαλαπετεινός σηκώνει με χάρη το εντυπωσιακό λοφίο του πάνω σε μια βελανιδιά.

Σχεδόν περικυκλωμένες από βουνά οι αρχαίες λίμνες

Από εδώ ψηλά μπορεί πλέον να δει και τη Μεγάλη Πρέσπα, χωρισμένη από τη μικρότερη “αδελφή” της με έναν φαρδύ και αμμώδη ισθμό. Οι δύο αυτές αρχαίες λίμνες, που πιστεύεται ότι είναι ηλικίας 3 έως 5 εκατομμυρίων ετών, περικλείονται σχεδόν εξ ολοκλήρου από ένα μπολ βουνών, κάνοντας τον επισκέπτη να αισθάνεται πως περνά σε έναν άλλο κόσμο μόλις μπει στη λεκάνη. Παρόλο που η στάθμη του νερού έχει πέσει σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, η Πρέσπα παραμένει ένας τόπος με αξιοσημείωτη ζωντάνια.

Κοιτάζοντας βόρεια, πάνω από τα κυματιστά δάση βελανιδιάς, μπορεί να διακρίνει το τραχύ σημείο στη λίμνη όπου συναντώνται τα σύνορα της Ελλάδας, της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας. Η Πρέσπα είναι ένα σταυροδρόμι όχι μόνο εθνών, αλλά και γεωλογιών, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα μια εξαιρετικά πλούσια και αφθονία σε άγρια είδη – σχεδόν τριπλάσια είδη πεταλούδων (172) υπάρχουν στην ελληνική πλευρά της Πρέσπας σε σύγκριση με ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο (59).

Γεμάτη εκπλήξεις η Πρέσπα

Κοιτάζει ψηλά καθώς μια μικτή ομάδα αργυροπελεκάνων και ροδοπελεκάνων κατεβαίνει προς τη Μικρή Πρέσπα. Βλέποντας αυτά τα πουλιά να πετούν, μεταφερόμενα πάνω από τα βουνά με φτερά που μπορούν να φτάσουν σε άνοιγμα τα τρία μέτρα, νιώθεις σαν να ρίχνεις μια ματιά σε μια εποχή δεινοσαύρων. Δεν ήξερε καν ότι υπάρχουν πελεκάνοι στην Ελλάδα, πόσο μάλλον ότι φωλιάζουν σε αυτές τις λίμνες σε μεγάλους αριθμούς — αλλά η Πρέσπα είναι γεμάτη εκπλήξεις.

Κάποιους χειμώνες, η Μικρή Πρέσπα παγώνει τόσο ώστε μπορεί κανείς να τη διασχίσει με τα πόδια — και υπάρχουν πολύ περισσότερες καφέ αρκούδες στην περιοχή απ’ ό,τι μπουζούκια. Παρόλο που η Πρέσπα προσελκύει Έλληνες επισκέπτες κυρίως τον χειμώνα, χάρη και στο χιονοδρομικό κέντρο που βρίσκεται ανάμεσα στη Φλώρινα και τη λεκάνη, είναι η πιο ήσυχη άνοιξη και το καλοκαίρι που αποκαλύπτεται πλήρως η ομορφιά της για τους λάτρεις της πεζοπορίας και της φύσης.

Υπάρχει επίσης ένα πολιτιστικό μωσαϊκό προς εξερεύνηση: Tα εντυπωσιακά ερείπια της 1.000 ετών βυζαντινής βασιλικής στο νησί του Αγίου Αχιλλείου· οι απόκρημνοι βράχοι της Μεγάλης Πρέσπας με τα ερημητήρια και τα μοναστικά κελιά που χρονολογούνται αιώνες πίσω, τα οποία μπορεί κανείς να επισκεφθεί νοικιάζοντας βάρκα από το ψαροχώρι των Ψαράδων· οι εκκλησίες που κρύβονται μέσα σε ιερά άλση από τεράστιους αρκεύθους, προσβάσιμες μέσα από σηματοδοτημένα μονοπάτια.

Φιλόξενοι άνθρωποι και υπέροχες γεύσεις

Πέρα από τη φύση και τα βουνά που ώθησαν τον δημοσιογράφο να μετακομίσει εκεί με την οικογένειά του, αυτό που κάνει την περιοχή ακόμα πιο ξεχωριστή είναι η φιλοξενία και το φαγητό. Σε πολλά από τα χωριά υπάρχουν φιλόξενοι, οικογενειακοί ξενώνες, καθώς και εξαιρετικές ταβέρνες που σερβίρουν τοπικές σπεσιαλιτέ: γίγαντες ψημένοι αργά σε πλούσια σάλτσα ντομάτας με ρίγανη, φρέσκος κυπρίνος και τσιρόνια από τη λίμνη, τυρί Φλωρίνης στη σχάρα αλειμμένο με μαρμελάδα κόκκινης πιπεριάς, και άγρια χόρτα, τα γνωστά χόρτα, λουσμένα με λεμόνι και ελαιόλαδο.

Συναισθηματική πλημμύρα η ομορφιά της Πρέσπας

Σταματά κανείς για να παρατηρήσει τα παιχνίδια του φωτός στην επιφάνεια της λίμνης, καθώς το βουητό των εντόμων βαθαίνει με τη ζέστη. Ένας κοντοδάχτυλος αετός στρέφεται προς τον άνεμο μπροστά του, αιωρούμενος στιγμιαία καθώς ψάχνει για φίδια στις δασικές ξέφωτες. Έπειτα στρέφεται προς τον βορρά και απομακρύνεται πάνω από τα βουνά. Πέρα από τις κορυφές που περικλείουν την Πρέσπα βρίσκονται οι όμορφες, παραδοσιακές αγορές της Κορυτσάς στην Αλβανία και του Μοναστηρίου (Μπίτολα) στη Βόρεια Μακεδονία, που μαζί με τη Φλώρινα και τη παραλίμνια Καστοριά, ακριβώς έξω από τη λεκάνη, συνθέτουν μια περιοχή αδιάκοπης γοητείας για μένα.

Υπάρχουν σχέδια για την επαναλειτουργία της για χρόνια κλειστής συνοριακής διάβασης μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας εντός της λεκάνης της Πρέσπας μέσα στα επόμενα χρόνια — μια ευκαιρία να χτιστούν νέες γέφυρες μεταξύ κοινοτήτων και να διευκολυνθεί η κίνηση των επισκεπτών. Ένα άλλο σχέδιο αφορά τη δημιουργία ενός διασυνοριακού μονοπατιού πεζοπορίας που θα συνδέει το χωριό μας με το γειτονικό ορεινό χωριό Μπραΐτσινο στη Βόρεια Μακεδονία. Το μονοπάτι αυτό θα αναδείξει την κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής και τη σημασία του ήπιου τουρισμού για τις τοπικές οικονομίες — ιδιαίτερα σε μια εποχή που η κλιματική αλλαγή γίνεται αισθητή γύρω από τις λίμνες και απειλεί τη γεωργική δραστηριότητα.

Ήρθε σχεδόν η ώρα να επιστρέψει από το μονοπάτι προς το σπίτι, αλλά πρώτα κάθεται στη σκιά μιας βελανιδιάς, τα φύλλα της ψιθυρίζουν στον ζεστό άνεμο. Μια γαλανή λιβελλούλα σχίζει τον αέρα και μπορεί να ακούσει κουδούνια προβάτων κάπου στους λόφους. Ο ήχος αλλάζει και στριφογυρίζει, όπως στα πανηγύρια του καλοκαιριού, όταν η άγρια, υψιπετής μουσική των κλαρίνων και των θορυβωδών βαλκανικών χάλκινων ανεβαίνει στις βραδινές βουνίσιες σκιές καθώς οι άνθρωποι συγκεντρώνονται με φαγητό και ποτό για να χορέψουν κυκλικά στις πλατείες των χωριών.

Ποτέ δεν σκέφτηκε την Πρέσπα ως κάτι άλλο πέρα από έναν τόπο κοινό – έναν τόπο όπου οι ανθρώπινες κουλτούρες και η άγρια φύση συνυπάρχουν, έναν τόπο που πρέπει να βιώνεται αργά και με σεβασμό. Και παρόλο που η Πρέσπα είναι το σπίτι του εδώ και ένα τέταρτο του αιώνα, κάθε φορά που βλέπει τα γαλάζια νερά της να λαμπυρίζουν κάτω του, καθώς διασχίζει το πέρασμα, αισθάνοται σαν να είναι η πρώτη φορά.

Πηγή: Guardian