Το καλοκαίρι που κατέρρευσε ο τουρισμός

Το καλοκαίρι του 2024 χαρακτηρίστηκε από τις διαδηλώσεις σε ορισμένους δημοφιλείς ταξιδιωτικούς προορισμούς της Ευρώπης, με τους κατοίκους να αγανακτούν από τον υπερτουρισμό. Πώς θα είναι άραγε το καλοκαίρι του 2025;

Το μήνυμα ήταν σαφές φέτος: τα ταξίδια επιστρέφουν. Αλλά ενώ ο ευρωπαϊκός τουρισμός έφτασε σε νέα ύψη το 2024, δεν ήταν όλοι ευτυχείς γι’ αυτό. Τον Απρίλιο, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στα Κανάρια Νησιά για να διαμαρτυρηθούν για τις αρνητικές επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού, ενώ ξεχωριστές αντιτουριστικές συγκεντρώσεις πραγματοποιήθηκαν σε όλη την Ευρώπη αυτό το καλοκαίρι.

Οι ντόπιοι ψέκασαν τουρίστες με νεροπίστολα στη Βαρκελώνη, ενώ στη Μαγιόρκα, οι κάτοικοι στριμώχτηκαν πάνω σε πετσέτες παραλίας για να δείξουν πώς αισθάνονται για τις παραλίες τους που κατακλύζονται από τουρίστες. Οι ταξιδιώτες υποβλήθηκαν σε ένα σωρό νέους κανονισμούς, όπως κανόνες σχετικά με το πού μπορούν και πού δεν μπορούν να βγάλουν selfies, τέλη για την επίσκεψη πόλεων, πρόστιμα για πεζοπορία με σαγιονάρες και ακόμη και δήμαρχοι δημοφιλών προορισμών διακοπών που ζητούν από τους ταξιδιώτες να μείνουν μακριά.

Γιατί εξαφανίζονται οι παραλίες της Ισπανίας;

Φόβος και για τους χειμερινούς προορισμούς

Καθώς η περίοδος αιχμής της θερινής τουριστικής περιόδου πλησιάζει στο τέλος της, είναι σαφές ότι το ζήτημα δεν έχει λήξει. Τον περασμένο μήνα στο Ροβανιέμι, την πρωτεύουσα της Λαπωνίας στη βόρεια Φινλανδία, μια διαμαρτυρία για τον τουρισμό προσπάθησε να επιστήσει την προσοχή στις επιπτώσεις που έχει ο μαζικός τουρισμός και στους χειμερινούς προορισμούς.

Αν δεν αλλάξει κάτι σημαντικό, η επανάληψη των προβλημάτων του φετινού καλοκαιριού είναι πιθανό να συνεχιστεί και του χρόνου. Μόνο ο ισπανικός τουρισμός αναμένεται να αυξηθεί κατά 5% το 2025, με περισσότερες από 90 εκατομμύρια επισκέψεις από τουρίστες του εξωτερικού- ενώ η Γαλλία φαίνεται ότι θα παραμείνει η χώρα με τις περισσότερες επισκέψεις στον κόσμο το 2025.

Μια άλλη προσέγγιση για τον τουρισμό

Ο Jeremy Sampson, διευθύνων σύμβουλος του The Travel Foundation, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι ο τουρισμός έχει θετικό αντίκτυπο στους προορισμούς, εργάζεται από το 2003 για να μετακινήσει τη βιομηχανία προς ένα πιο ισορροπημένο μοντέλο που θα ωφελεί τόσο τους ντόπιους όσο και το περιβάλλον. «Δεν είναι η πρώτη φορά που εμφανίζεται ο υπερτουρισμός», λέει στο BBC. «Λίγο πριν από το Covid το 2019, το θέμα είχε αρχίσει να παίρνει διαστάσεις κρεσέντο. Οι κοινότητες είχαν αρχίσει να απογοητεύονται από τον τουρισμό και οι προορισμοί είχαν χάσει τον έλεγχο».

Ωστόσο, δεν πιστεύει ότι ο υπερτουρισμός είναι το πραγματικό πρόβλημα. Αντίθετα, λέει, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη βασική αιτία, η οποία είναι «ο κακός, μη ισορροπημένος σχεδιασμός. Ο τουρισμός είναι περίπλοκο να ρυθμιστεί και πρέπει να είναι ένα ευθυγραμμισμένο οικοσύστημα ανθρώπων- αυτό προέρχεται αρχικά από τον προορισμό».

Πράγματι, αυτό είναι κάτι που πολλές πόλεις και χώρες προσπαθούν να επιτύχουν. Η Βαρκελώνη μόλις επικαιροποίησε το σύνθημα της τουριστικής εκστρατείας της από «Visit Barcelona» σε «This is Barcelona» σε μια προσπάθεια να μετριάσει την πρόσκληση για επίσκεψη, ενώ η Visit Norway απέσυρε μια προτεινόμενη εκστρατεία που προωθούσε τη χώρα ως προορισμό για υπαίθριες δραστηριότητες για να αντιμετωπίσει ερωτήματα σχετικά με τη διαχείριση του τουρισμού σε ευαίσθητα περιβάλλοντα.

Άλλα μέρη προσπαθούν να διαχειριστούν καλύτερα τους τουρίστες που έρχονται, ελπίζοντας να βρουν αμοιβαία οφέλη για τους ταξιδιώτες, τους ντόπιους και τους προορισμούς. Η Κοπεγχάγη ανακοίνωσε ότι το πιλοτικό πρόγραμμα CopenPay της πόλης, το οποίο προσέφερε δωρεάν είσοδο σε πολιτιστικά κέντρα και μουσεία σε ταξιδιώτες που επέδειξαν βιώσιμες συμπεριφορές, θα επεκταθεί το 2025. Το πρωτοποριακό πρόγραμμα είχε επίσης πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα, σύμφωνα με την Rikke Holm Petersen, διευθύντρια επικοινωνίας του Visit Copenhagen: «Ως αποτέλεσμα του CopenPay, έχουμε πραγματοποιήσει συναντήσεις και είχαμε προσεγγίσεις από ένα ευρύ φάσμα τουριστικών οργανισμών παγκοσμίως, μεταξύ άλλων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το VisitBerlin, την κυβέρνηση της Ζυρίχης, τη δημοτική κυβέρνηση του Τόκιο και το Tourisme Montreal».

Σκοπεύεις να επισκεφτείς την Κοπεγχάγη; Αν πάρεις μέρος σε δράσεις φιλικές προς το περιβάλλον, θα έχεις οφέλη

Οι ταξιδιώτες θα πρέπει να αναμένουν αύξηση των τιμών

Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο οι πόλεις και οι χώρες ρυθμίζουν τους αριθμούς είναι οι φόροι στον τουρισμό, και οι ταξιδιώτες πρόκειται να δουν όλο και περισσότερα από αυτά, αν τα πιλοτικά προγράμματα του φετινού καλοκαιριού είναι κάτι που μπορεί να αποδειχθεί. Ο τουριστικός φόρος της Βενετίας, ο οποίος δοκιμάστηκε φέτος, απαιτώντας από τους ταξιδιώτες μιας ημέρας να εγγραφούν και να πληρώσουν 5 ευρώ για να εισέλθουν, θα επεκταθεί σε δεύτερη δοκιμαστική φάση το επόμενο έτος, ενδεχομένως με υψηλότερα τέλη και μεγαλύτερη διάρκεια.

Αλλού στην Ιταλία, ο αντιδήμαρχος τουρισμού της Ρώμης, Alessandro Onorato, θέλει να εισαγάγει ένα σύστημα έκδοσης εισιτηρίων για τη Φοντάνα ντι Τρέβι, με τους τουρίστες να πληρώνουν 2 ευρώ, τα οποία θα διατίθενται για την προστασία του εμβληματικού μνημείου. Ενώ αυτές οι πόλεις προσθέτουν μόνο μια χούφτα ευρώ στο κόστος των διακοπών, αλλού στον κόσμο, πιο βαριά τέλη χρησιμοποιούνται ως εμπόδιο εισόδου. Το Μπουτάν εξετάζει το ενδεχόμενο να αυξήσει το ημερήσιο τέλος του σε έως και 200 δολάρια ως απάντηση στην αύξηση της τουριστικής ζήτησης, με το τέλος να πηγαίνει για την ανάπτυξη του βιώσιμου τουρισμού. Στη Νέα Ζηλανδία, εν τω μεταξύ, ο φόρος εισόδου για τους ξένους τουρίστες πρόκειται να τριπλασιαστεί σχεδόν από 35 σε 100 NZ$ την 1η Οκτωβρίου, ενώ τα τέλη που σχετίζονται με την κρουαζιέρα στη χώρα πρόκειται επίσης να αυξηθούν δραματικά. Και τα δύο αποτελούν μέρος της στρατηγικής της Νέας Ζηλανδίας να προσελκύσει ταξιδιώτες «υψηλής αξίας» και να αποτρέψει όσους έχουν χαμηλότερο προϋπολογισμό.

Σε άλλα σημεία του κλάδου της κρουαζιέρας, η Ελλάδα συζητά την επιβολή τέλους κρουαζιέρας ύψους 20 ευρώ ανά επιβάτη για τα πλοία που ελλιμενίζονται στα πιο δημοφιλή νησιά της, τη Σαντορίνη και τη Μύκονο. Η Σαντορίνη έχει υποδεχθεί στο παρελθόν πάνω από 10.000 επιβάτες την ημέρα- το πρόσθετο τέλος μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά για τα μεγάλα κρουαζιερόπλοια, τα οποία έχουν επικριθεί για το ρόλο τους στον τουρισμό «hit and run».

Θα είναι πιο δύσκολο να βρεθούν φτηνές ενοικιάσεις

Οι κάτοικοι των δημοφιλών προορισμών έχουν διαμαρτυρηθεί σχετικά με τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, που θεωρούν ότι επηρεάζουν την αγορά κατοικίας και την προσφορά κατοικιών συνολικά. Και οι αρχές το λαμβάνουν υπόψη τους, με προορισμούς όπως το κέντρο της Αθήνας και η Μαγιόρκα να σχεδιάζουν να μειώσουν τον αριθμό των διαθέσιμων.

Με τη Νέα Υόρκη να έχει ήδη θέσει εκτός νόμου τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, τη Βαρκελώνη να τις απαγορεύει μέχρι το 2029 και το νέο ρυθμιστικό σύστημα του Εδιμβούργου να τις περιορίζει, φαίνεται πιο πιθανό ότι, στο μέλλον, περισσότεροι από εμάς θα μένουμε σε ξενοδοχεία παρά σε κεντρικές βραχυχρόνιες μισθώσεις.

Εξετάστε εναλλακτικούς προορισμούς

Ενώ ορισμένα μέρη της Ευρώπης τρίζουν κάτω από την πίεση του τουρισμού, άλλες περιοχές είναι ανοιχτές για δουλειά και υποδέχονται με χαρά τους ταξιδιώτες. Οι δεύτερες πόλεις, οι τρίτες πόλεις και οι λιγότερο επισκέψιμοι προορισμοί αποκτούν μεγαλύτερη προσοχή – και όλα αυτά είναι καλά νέα για τους ταξιδιώτες.

Φέτος, αντί να στέλνει έναν κατάλογο με τους διαφημισμένους προορισμούς στους οποίους οι άνθρωποι πρέπει να πάνε, τροφοδοτώντας έτσι τον υπερτουρισμό, ο ταξιδιωτικός πράκτορας Intrepid θέσπισε έναν κατάλογο «Not Hot», αναδεικνύοντας λιγότερο δημοφιλείς προορισμούς που αξίζουν το φως της δημοσιότητας. Στόχος τους είναι να μεταφέρουν τα θετικά οφέλη του τουρισμού σε μέρη που τον έχουν ανάγκη. Είναι ένας καλός οδοδείκτης για όποιον σχεδιάζει το ταξίδι του το επόμενο έτος.

Το ερώτημα είναι, θέλουν οι άνθρωποι να εγκαταλείψουν τα ταξιδιωτικά τους όνειρα -τους κλασικούς ταξιδιωτικούς προορισμούς- για να πάνε κάπου διαφορετικά; Η Samira Holma, ειδικός στην ανάπτυξη τόπων και στο μάρκετινγκ προορισμών, εργάζεται με προορισμούς από τη Βραζιλία έως την Ισπανία, με ιδιαίτερη έμφαση στον βιώσιμο τουρισμό, και θεωρεί ότι πρόκειται για ένα περίπλοκο ζήτημα. «Προς το παρόν, περισσότεροι άνθρωποι που έχουν ήδη πάει και είναι πολυταξιδεμένοι θα αρχίσουν να εξερευνούν πέρα από αυτό, αλλά πολλοί επισκέπτες που έρχονται για πρώτη φορά συνεχίζουν να πηγαίνουν στα hotspots», λέει. «Καθώς τα αργά ταξίδια γίνονται πιο συνηθισμένα, οι άνθρωποι θα προσθέσουν και άλλες στάσεις στο δρομολόγιο που μπορεί να είναι λιγότερο γνωστές. Αλλά εξακολουθώ να πιστεύω ότι θα χρειαστεί χρόνος μέχρι να δούμε πολλούς επισκέπτες που έρχονται για πρώτη φορά να παραλείπουν τα πιο εμβληματικά μέρη».

Με πληροφορίες από BBC