Το φράγμα του Θησαυρού: Αισθητική ισορροπία φυσικού περιβάλλοντος και εντυπωσιακού τεχνικού έργου

Είναι λίγες οι φορές που η περιήγηση μέσα στην παρθένα φύση οδηγεί τα βήματα σε ανθρώπινα τεχνικά έργα που εντυπωσιάζουν. Είναι, επίσης, ακόμα λιγότερες οι περιπτώσεις εκείνες, που ένα εντυπωσιακό τεχνικό έργο όχι μόνο δε προσβάλει την εικόνα του φυσικού περιβάλλοντος αλλά φαίνεται σαν να ταιριάζει με αυτό. Όσο κι αν το τελευταίο ακούγεται οξύμωρο, αντιδρώντας δικαίως κάποιοι στην εικόνα της επιβάρυνσης της φύσης από τόνους τσιμέντου, υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις που η ανθρώπινη παρέμβαση στη φύση μπορεί να ήταν επιβαρυντική σίγουρα όμως όχι καταστροφική, προσφέροντας ταυτόχρονα σημαντικά οφέλη στον άνθρωπο και δημιουργώντας μια νέα κατάσταση, όπου φυσικό περιβάλλον και τεχνολογία συνυπάρχουν σε μια «αισθητική» ισορροπία.

Μια τέτοια συνύπαρξη, φύσης και τεχνολογίας, αποτελεί το υδροηλεκτρικό συγκρότημα Νέστου, στα ορεινά της Δράμας, στο δήμο Παρανεστίου, σαράντα πέντε περίπου χιλιόμετρα από την πόλη της Δράμας, που περιλαμβάνει τα φράγματα της Πλατανόβρυσης και του Θησαυρού. Αμφότερα, έχουν δυο σημαντικές πρωτιές. Το τελευταίο, το φράγμα του Θησαυρού, είναι το μεγαλύτερο λιθόρριπτο (δηλαδή χωμάτινο) φράγμα των Βαλκανίων. Το φράγμα της Πλατανόβρυσης, έχει μια πρωτοποριακή κατασκευή καθώς αποτελεί το πρώτο φράγμα από κυλινδρούμενο σκυρόδεμα για την παρασκευή του οποίου χρησιμοποιήθηκε ως βασικό υλικό η ιπτάμενη τέφρα των θερμοηλεκτρικών σταθμών της Πτολεμαΐδας, επιτυγχάνοντας μεγάλα οικονομικά οφέλη στη ΔΕΗ και σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη στο φυσικό τοπίο της περιοχής.

Το περιβάλλον σαγηνεύει

Η διαδρομή προς τα δύο φράγματα ακολουθεί το δρόμο για το Παρανέστι και στο μεγαλύτερο μέρος της γίνεται παράλληλα με τον ποταμό Νέστο που χαρίζει πραγματικά υπέροχες εικόνες ακόμα και στην καρδιά του Φθινοπώρου. Η εποχή αυτή είναι ιδανική για μια επίσκεψη στο φράγμα του Θησαυρού. Λόγω του υψόμετρου οι καιρικές συνθήκες γίνονται περισσότερο δύσκολες καθώς μπαίνει ο χειμώνας. Την Άνοιξη και το Καλοκαίρι πάντως η καταπράσινη βλάστηση, τα γαλαζοπράσινα νερά και οι χρυσαφιές ακτίνες του ήλιου συνθέτουν ένα υπέροχο μωσαϊκό.

Μετά την τοπική κοινότητα Πλατανιάς ο επισκέπτης βλέπει μπροστά του ένα επιβλητικό τούνελ που κυριολεκτικά σκάβει το βουνό. Θα το διασχίσει και στην άλλη μεριά θα τον υποδεχθεί ο Νέστος σε όλο του μεγαλείο. Η εικόνα του ποταμού πάνω από την εντυπωσιακή γέφυρα είναι πραγματικά σαγηνευτική. Η περιοχή εκεί θυμίζει κάτι από νησί, ίσως και σκανδιναβικό φιόρδ. Τα χρώματα του φθινοπώρου ντύνουν τη χλωρίδα της περιοχής προσφέροντας στον επισκέπτη εικόνες μοναδικής ομορφιάς.

Ο δρόμος συνεχίζει ανηφορικός, αλλά βατός και συνεχώς ασφαλτοστρωμένος περνά μέσα από τις βουνοπλαγιές της οροσειράς της Ροδόπης. Τα πλατάνια και οι οξιές καθώς ρίχνουν τα φύλλα τους στρώνουν το δρόμο με ένα καστανό χαλί για να υποδεχθούν τον επισκέπτη όλο και πιο βαθειά μέσα στη φύση. Τους χειμερινούς μήνες χρειάζεται προσοχή στις μικρές κατολισθήσεις που υπάρχουν στις άκρες του δρόμου λόγω των βροχοπτώσεων. Ορισμένες φορές, κατά μήκος της ορεινής διαδρομής ο επισκέπτης συναντάει αγελάδες με τα μοσχαράκια τους που οι κτηνοτρόφοι της περιοχής βγάζουν για βοσκή. Σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται όχι μόνο προσοχή αλλά και σεβασμός στα ευγενή τετράποδα.

Ό,τι τιθασεύει την ορμή του ποταμού

Μετά από ένα πέταλο που σχηματίζει ο Νέστος, η φυσική ομορφιά δίνει τη θέση της στο επιβλητικό φράγμα της Πλατανόβρυσης, το πρώτο από τα δυο μεγάλα τεχνικά έργα που έχουν κατασκευαστεί στην περιοχή. Εκεί, βρίσκονται επίσης, οι εγκαταστάσεις και οι υποδομές της ΔΕΗ για τους εργαζόμενους στο υδροηλεκτρικό συγκρότημα. Το φράγμα της Πλατανόβρυσης έχει ύψος 95 μέτρα και όγκο 450.000 κυβικά μέτρα. Οι εικόνες του τεχνικού έργου είναι πραγματικά εντυπωσιακές και φανερώνουν τις παρεμβάσεις του ανθρώπου για να τιθασεύσει την ορμή του ποταμού κι όχι μόνο.

Τρία περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά συναντάμε το φράγμα του Θησαυρού, το μεγαλύτερο λιθόρριπτο φράγμα των Βαλκανίων, συνολικού όγκου 11.000. 000 κυβικών μέτρων και 175 μέτρων ύψους. Η μέγιστη χρήσιμη ικανότητα αποθήκευσης του ταμιευτήρα του είναι 565.000.000 κ.μ. νερού. Η λεκάνη του ποταμού Νέστου στη θέση του Θησαυρού είναι 3.698 τετραγωνικά χιλιόμετρα για τη ροή του ποταμού και 4.263 τετραγωνικά χιλιόμετρα για τις πλημμύρες του ποταμού. Το υπόγειο εργοστάσιο είναι τοποθετημένο στο δεξιό αντέρεισμα σε βάθος 400 μέτρων. Λειτουργούν συνολικά τρεις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας των 100 μεγαβάτ η καθεμιά, ενώ η ετήσια παραγόμενη ηλεκτρικής ενέργειας είναι 440 γιγαντοβατώρες.

Τα πολλαπλά οφέλη

Όσο εντυπωσιακά και αν είναι τα τεχνικά χαρακτηριστικά του φράγματος, δεν συγκρίνονται με την καθ’ ολα εντυπωσιακή εικόνα του ταμιευτήρα του Νέστου πίσω από το φράγμα. Η λίμνη που σχηματίζεται εκεί εκτείνεται κατά μήκος της παλιάς κοίτης του ποταμού κάνοντας τον Νέστο να φαντάζει από ψηλά σαν μια θάλασσα.

Η αντιπλημμυρική προστασία των περιοχών που διασχίζει ο Νέστος, η άρδευση των αγροτικών εκτάσεων και βέβαια η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με τη δύναμη του νερού, είναι τα σημαντικότερα οφέλη που έχει αποκομίσει ο άνθρωπος από την αξιοποίηση και την εκμετάλλευση των δυο φραγμάτων, τα οποία αποτελούν μέρος ενός συνολικότερου εθνικού σχεδιασμού για τη συμβολή που έχουν τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια στον ενεργειακό σχεδιασμό της χώρας μας. Να σημειωθεί ότι σήμερα στην Ελλάδα λειτουργούν περί τους 24 μεγάλους και μικρούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς με σημαντικά οφέλη για τον άνθρωπο και το περιβάλλον.

Στο δρόμο της επιστροφής μια στάση στο κατάφυτο Παρανέστι. Το μεγαλύτερο από τα χωριά της ορεινής Δράμας και έδρα του ομώνυμου δήμου θα δώσει την ευκαιρία για ξεκούραση και καλό φαγητό στις ταβέρνες της περιοχές μέσα σ’ ένα όμορφο φυσικό περιβάλλον.

Τελευταία στάση για έναν παραδοσιακό ελληνικό καφέ στο χωριό Νικηφόρος. Τα ερειπωμένα διώροφα σπίτια στον κεντρικό δρόμο και τα στενά σοκάκια του οικισμού, μαζί με το εγκαταλελειμμένο αλλά όμορφο κτίριο του σιδηροδρομικού σταθμού, μαρτυρούν την ακμή που είχε κάποτε η περιοχή. Ωστόσο, σήμερα, πραγματικό κόσμημα για το χωριό, αποτελεί το γυμνάσιο Νικηφόρου με λυκειακές τάξεις.

Είναι ίσως το μοναδικό δημόσιο σχολείο στην Ελλάδα που διαθέτει αστρονομικό παρατηρητήριο, υπαίθριο εργαστήριο φυσικής και πάρκο ηλιακών ρολογιών. Με μόλις 63 παιδιά και 17 καθηγητές το γυμνάσιο Νικηφόρου με λυκειακές τάξεις μπορεί να θεωρηθεί, κι όχι άδικα, ως μια από τις σημαντικότερες σχολικές μονάδες στην πατρίδα μας, που αξίζει κάποιος να επισκεφθεί.