«Η πτώση ενός δικτάτορα φέρνει πανηγυρισμούς. Μετά ένας νέος δικτάτορας εμφανίζεται»

«Μπορεί η Συρία να αποφύγει αυτή τη μοίρα»; Με έντονο σκεπτικισμό για το τι πρόκειται να ακολουθήσει την επόμενη ημέρα της πτώσης Άσαντ, ο δημοσιογράφος και αναλυτής της Washington Post, Keith B. Richburg, περιγράφει τις εμπειρίες του από τη μακρόχρονη δημοσιογραφική κάλυψη ανατροπής δικτατορικών καθεστώτων, ανά τον κόσμο.

Ο Richburg, και εύχεται η Μέση Ανατολή να βιώσει μια ιστορία επιτυχίας, την οποία ειδικά τώρα την έχει ανάγκη, δηλώνει απαισιόδοξος. Η ιστορία έχει δείξει ότι οι πανηγυρισμοί σύντομα μετατρέπονται σε πίκρα, λέει.

«Θα ήθελα πολύ να αποδειχθεί ότι κάνω λάθος» καταλήγει.

«Η πτώση ενός μακροχρόνιου δικτάτορα ή μιας δυναστείας συνήθως ανοίγει ένα παράθυρο χαράς, ελπίδας και δυνατότητας επούλωσης των πληγών. Τα πλήθη ξεχύνονται στους δρόμους. Αγάλματα και σύμβολα του παλιού καθεστώτος καταστρέφονται. Οι φυλακές αδειάζουν από τους πολιτικούς κρατούμενους. Αποκαλύπτονται ομαδικοί τάφοι . Αρχίζει η αναζήτηση των εκατομμυρίων δολαρίων που λείπουν από την κεντρική τράπεζα», ξεκινάει στο άρθρο του ο δημοσιογράφος της WP.

Και συνεχίζει:

«Πολύ σύντομα, ο πανηγυρισμός μετατρέπεται σε απόγνωση. Ο πανηγυρισμός δίνει τη θέση του στην εκδίκηση. Τα παλαιά στελέχη του καθεστώτος μπαίνουν στο στόχαστρο. Ένα κενό ασφαλείας επιτρέπει την εξάπλωση της βίας. Επικρατεί η αίσθηση του χάους. Και σύντομα, οι άνθρωποι αρχίζουν να νοσταλγούν τις παλιές καλές μέρες του ισχυρού άνδρα: ναι, ήταν καταπιεστικός, αλλά τουλάχιστον οι δρόμοι ήταν ασφαλείς!

Είναι ένα μοτίβο που έχω δει ξανά και ξανά κατά τη διάρκεια των δεκαετιών μου ως ανταποκριτής της The Post, ξεκινώντας το 1986 από την Αϊτή, όπου έκανα τα πρώτα μου βήματα ως ξένος δημοσιογράφος καλύπτοντας την πτώση του Jean-Claude «Baby Doc» Duvalier. Οι αναμνήσεις επέστρεψαν τον περασμένο μήνα καθώς παρακολουθούσα εικόνες χαρούμενων Σύρων στους δρόμους της Δαμασκού, του Χαλεπίου και άλλων πόλεων, που γιόρταζαν την πτώση του δικτάτορα Μπασάρ αλ Άσαντ.

Ευτυχώς που έφυγε ο Άσαντ, σκέφτηκα. Θα αδράξουν τώρα οι Σύριοι αυτή την ευκαιρία για να οικοδομήσουν μια νέα, χωρίς αποκλεισμούς πολιτική και κοινωνία ;Ή μήπως η χώρα τους, όπως η Αϊτή και τόσες άλλες, θα βυθιστεί στη βία και το χάος μέχρι να αναλάβει τον έλεγχο ένας νέος ισχυρός άνδρας;

Οι σκηνές στην Αϊτή πριν από 39 χρόνια ήταν εντυπωσιακά όμοιες με αυτά που συμβαίνουν στη Δαμασκό.

Πρώτα ήρθε η είδηση ότι, μετά από εβδομάδες αναταραχών, ο Ντιβαλιέ, είχε πετάξει μέσα στη νύχτα, με 20 μέλη της οικογένειάς για τη Γαλλία με ένα C-141 της αμερικανικής πολεμικής αεροπορίας

Περίπου 33 εκατομμύρια δολάρια δηλώθηκαν ότι λείπουν από την κεντρική τράπεζα της Αϊτής.

Όταν ο Άσαντ διέφυγε με αεροπλάνο στη Ρωσία, καθώς οι αντάρτες προέλαυναν στην πρωτεύουσα, η σύζυγος και τα παιδιά του τον περίμεναν ήδη στη Μόσχα. Ο Σύρος δικτάτορας δεν ενημέρωσε ποτέ τους ανώτατους στρατιωτικούς διοικητές του, τους ανώτερους πολιτικούς αξιωματούχους ή ακόμη και τα μέλη της ευρύτερης οικογένειάς του για το σχέδιό του. Λέγεται ότι είχε μεταφέρει αεροπορικώς 250 εκατομμύρια δολάρια σε μετρητά στη Ρωσία τα χρόνια πριν από την πτώση του.

Καθώς διαδόθηκε η είδηση της κατάρρευσης της δυναστείας της Αϊτής, πανηγυρίζοντα πλήθη κατέκλυσαν τους δρόμους μπροστά από το προεδρικό μέγαρο, το οποίο θεωρούνταν επί μακρόν απαγορευμένο για το κοινό. Ένα άγαλμα του πατέρα του.

Αγάλματα του «Papa Doc» , έγιναν θρύψαλα. Παρομοίως, στη Δαμασκό και σε ολόκληρη τη Συρία, πλήθη πανηγύριζαν καθώς γκρέμιζαν ανδριάντες του Άσαντ, και του βίαιου πατέρα του, Χαφέζ αλ Άσαντ.

Η Αϊτή μετά την πτώση του Ντιβαλιέ είναι ο ορισμός του αποτυχημένου κράτους. Ορίστηκε ένα νέο μεταβατικό συμβούλιο υπό στρατιωτική κυριαρχία και το 1988 διεξήχθησαν εκλογές. Αλλά τις επόμενες δεκαετίες ακολούθησε μια σειρά από πραξικοπήματα, εκλογές, αντιπραξικοπήματα, δολοφονίες και μια στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ.

Σήμερα, στην Αϊτή επικρατεί ένα βίαιο χάος, Η χώρα μαστίζεται από συμμορίες που ελέγχουν το 80% της πρωτεύουσας Πορτ-ο-Πρενς. Μια διοικούμενη από την Κένυα διεθνής αστυνομική δύναμη, είναι κατώτερη των περιστάσεων, οπλισμένη και ανίκανη να χαλιναγωγήσει τη βία.

Το ίδιο μοτίβο έχει εμφανιστεί και αλλού. Στις Φιλιππίνες, η ανατροπή του 20ετούς δικτάτορα Φερντινάντο Μάρκος το 1986 επανέφερε τις εκλογές, αλλά εγκαινίασε επίσης μια μακρά περίοδο πολιτικής βίας, μεαπόπειρες πραξικοπήματος, διαφθορά και οικονομική στασιμότητα.

Μέχρι το 2016, οι Φιλιππινέζοι επέλεξαν την επιστροφή στην εξουσία του ισχυρού άνδρα – αν και δημοκρατικά εκλεγμένου – με την επιλογή του Ροντρίγκο Ντουτέρτε ως προέδρου. Ο σκληρός του πόλεμος εναντίον ύποπτων εμπόρων ναρκωτικών άφησε πίσω του περίπου 20.000 νεκρούς. Το 2022, ο Ντουτέρτε με περιορισμένη θητεία αντικαταστάθηκε από τον γιο του Μάρκος, τον Φερδινάνδο Μάρκος Τζούνιορ, ο οποίος διεξήγαγε προεκλογική εκστρατεία νοσταλγίας της εποχής του πατέρα του.

Στην Ινδονησία το 1998, η ανατροπή της δικτατορίας του προέδρου Σουχάρτο οδήγησε σε μια χαοτική περίοδο βίας και εντασης των αποσχιστικών τάσεων. Η δημοκρατία εδραιώθηκε, αλλά η Ινδονησία διολισθαίνει τώρα πίσω προς την ανελεύθερη διακυβέρνηση του ισχυρού Πραμπόβο Σουμπιάντο

Οι ψηφοφόροι τον Φεβρουάριο εξέλεξαν τον Σουμπιάντο, πρώην γαμπρό του Σουχάρτο και πρώην στρατηγό του στρατού, ο οποίος διετέλεσε διοικητής της περιβόητης μονάδας των ειδικών δυνάμεων, υπεύθυνης για απαγωγές, εξαφανίσεις και άλλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπό το καθεστώς της «Νέας Τάξης» του Σουχάρτο.

Όταν προσγειώθηκα στην Κένυα το 1991, μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, η Αφρική φαινόταν αρχικά να είναι έτοιμη για μια δημοκρατική αφύπνιση. Μακροχρόνιοι δικτάτορες είχαν ανατραπεί στη Σομαλία, την Αιθιοπία και το Τσαντ, και ο πρόεδρος του Ζαΐρ Μομπούτου Σεσέ Σέκο μόλις και μετά βίας κρατιόταν στην εξουσία, χωρίς να μπορεί να πατήσει το πόδι του στην Κινσάσα.

Αλλά αντί να φέρει τη δημοκρατία, η πτώση των δικτατόρων έφερε περισσότερη βία, αναρχία και αυταρχικές κυβερνήσεις. Η Σομαλία, η Αιθιοπία, το Τσαντ και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, πρώην Ζαΐρ, συγκαταλέγονται σήμερα στα πιο εύθραυστα κράτη του κόσμου.

Μπορεί η Συρία να αποφύγει αυτή τη μοίρα;

Η εμπειρία μου και η ιστορία με αφήνουν απαισιόδοξο. Αλλά η Μέση Ανατολή χρειάζεται μια ιστορία επιτυχίας και θα ήθελα πολύ να αποδειχθεί ότι κάνω λάθος».