Στρατηγική επιλογή για τα συνταξιοδοτικά ταμεία οι περιβαλλοντικά υπεύθυνες επενδύσεις

Τoυ Ελευθέριου Κ. Νικολάου, συμβούλου Διοίκησης της Ελληνικής Ένωσης Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΕΛΕΤΕΑ) και διευθυντή του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης υπουργείου Οικονομικών (ΤΕΑ-ΥΠΟΙΚ)

Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ της κλιματικής αλλαγής και η μετάβαση προς ένα βιώσιμο οικονομικό μοντέλο βρίσκονται, τα τελευταία χρόνια, στο επίκεντρο της διεθνούς πολιτικής και οικονομικής ατζέντας, με ραγδαία αυξανόμενη προτεραιότητα.

Για τα συνταξιοδοτικά Ταμεία, η ενσωμάτωση περιβαλλοντικών παραμέτρων στη στρατηγική τους αποτελεί όχι μόνο ηθική και κοινωνική επιταγή αλλά και θεμελιώδη προϋπόθεση για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης απόδοσης και ανθεκτικότητας των επενδύσεών τους.

Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ κρίση δημιουργεί ένα πολυσύνθετο φάσμα κινδύνων για τις αγορές· από φυσικούς κινδύνους, όπως ακραία καιρικά φαινόμενα, πυρκαγιές, πλημμύρες και καταστροφή υποδομών, έως μεταβατικούς κινδύνους που σχετίζονται με την αυστηροποίηση της νομοθεσίας, την επιβολή πράσινων φόρων, τις αποεπενδύσεις από τους ρυπογόνους τομείς, την αλλαγή των προτιμήσεων του καταναλωτικού κοινού και την ταχεία τεχνολογική εξέλιξη και προσαρμογή στα νέα πρότυπα.

Οι εξελίξεις αυτές μπορούν να αποδιαρθρώσουν ολόκληρους παραγωγικούς κλάδους και να μειώσουν την αξία επενδύσεων που δεν είναι εναρμονισμένες με την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

ΑΝΤΙΘΕΤΩΣ, οι περιβαλλοντικά υπεύθυνες επενδύσεις προσφέρουν νέες ευκαιρίες υψηλών επενδυτικών αποδόσεων και ενισχύουν την ανθεκτικότητα των χαρτοφυλακίων.

Επιπλέον, λειτουργούν ως εργαλείο αντιστάθμισης μελλοντικών ρυθμιστικών και αγοραστικών πιέσεων, περιορίζοντας τον «κλιματικό κίνδυνο» που απειλεί τα παραδοσιακά επενδυτικά μοντέλα.

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ Ένωση, μέσω της Πράσινης Συμφωνίας (European Green Deal), της Ταξινομίας για τις Περιβαλλοντικά Βιώσιμες Οικονομικές Δραστηριότητες (EU Taxonomy for Environmentally Sustainable Economic Activities) και του Κανονισμού περί Γνωστοποιήσεων Αειφορίας στον Τομέα των Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών (Sustainable Finance Disclosures Regulation – SFDR), ενισχύει θεσμικά τη διαφάνεια και την ευθυγράμμιση των χρηματοοικονομικών ροών με τους περιβαλλοντικούς στόχους.

Τα Συνταξιοδοτικά Ταμεία, λοιπόν, οφείλουν να προσαρμοστούν τόσο στις απαιτήσεις συμμόρφωσης όσο και στις νέες προσδοκίες των ασφαλισμένων τους, οι οποίοι ζητούν επενδύσεις όχι μόνο αποδοτικές αλλά και υπεύθυνες.

ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ αυτό, αξίζει να σημειωθεί πως η Ευρωπαϊκή Εποπτική Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (European Insurance and Occupational Pensions Authority – EIOPA) διεξήγαγε, το 2022, την πρώτη -και μοναδική μέχρι σήμερα- άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων για την κλιματική αλλαγή, με σκοπό την αξιολόγηση του βαθμού έκθεσης του κλάδου των Ευρωπαϊκών Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Ταμείων (Institutions for Occupational Retirement Provision – IORPs) σε περιβαλλοντικούς κινδύνους.

Υπογραμμίζεται πως αντίστοιχες ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων είχαν προηγηθεί κατά τα έτη 2015, 2017 και 2019, με διαφορετικές, ωστόσο, θεματικές σεναρίων.

Στην άσκηση του 2022 συμμετείχαν 187 Επαγγελματικά Συνταξιοδοτικά Ταμεία από 18 χώρες, καλύπτοντας όλα τα κράτη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ), με ανεπτυγμένο τον 2ο Πυλώνα της Επαγγελματικής Ασφάλισης.

ΣΥΜΦΩΝΑ με τα αποτελέσματα της αναφερόμενης άσκησης προσομοίωσης, αναδεικνύεται το γεγονός πως τα Ευρωπαϊκά Επαγγελματικά Συνταξιοδοτικά Ταμεία έχουν ουσιαστική έκθεση σε μεταβατικούς περιβαλλοντικούς κινδύνους.

Συγκεκριμένα, η επέλευση του σεναρίου της άσκησης προκάλεσε σημαντική συνολική μείωση των περιουσιακών στοιχείων των Ταμείων κατά 12,9%, ποσοστό το οποίο αντιστοιχεί σε απώλειες αποτίμησης περίπου 255 δισ. ευρώ.

Παράλληλα, όμως, και σύμφωνα με μία άλλη πτυχή του σεναρίου, η μείωση των υποχρεώσεων στην πλευρά του παθητικού, λόγω της αύξησης των risk-free rates, βοήθησε στην απορρόφηση μέρους των ζημιών της πλευράς του ενεργητικού ως προς τον δείκτη χρηματοδότησης των Ταμείων, χωρίς ωστόσο να τις αντισταθμίσει πλήρως.

Συνεπώς, η χρηματοοικονομική θέση τους επιδεινώθηκε τελικά ελαφρώς (-2,9 ποσοστιαίες μονάδες).

ΥΠΑΡΧΟΥΝ, ωστόσο, και αρκετές ενθαρρυντικές διαστάσεις που αποτυπώνονται στη σχετική έκθεση της EIOPA, καθώς:

● Περισσότερο από το 90% των συμμετεχόντων Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Ταμείων λαμβάνει υπόψη παράγοντες ESG κατά τον καθορισμό της επενδυτικής του πολιτικής, ποσοστό που αντιπροσωπεύει σημαντική αύξηση σε σύγκριση με το αντίστοιχο 55% του 2019.
● Το 89% των συμμετεχόντων Ταμείων ενημερώνει τα ενδιαφερόμενα μέρη του για τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται υπόψη οι παράγοντες ESG στην επενδυτική του πολιτική. Πρόκειται
για σημαντική αύξηση σε σύγκριση με την προηγούμενη άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων, όπου μόνο το 65% δήλωνε ότι προβαίνει σε τέτοια ενημέρωση. Συγκεκριμένα, πιο συχνά ενημερώνονται τα ενεργά εισφέροντα μέλη, ακολουθούμενα από το ευρύ κοινό και τους συνταξιούχους των Ταμείων.

● Το 38% των συμμετεχόντων Ταμείων συμβουλεύεται τα ενδιαφερόμενα μέρη του σχετικά με τον τρόπο ενσωμάτωσης των παραγόντων ESG στις επενδυτικές του πολιτικές. Σε εθνικό επίπεδο, τα Ταμεία από το Βέλγιο, την Ισπανία, το Λουξεμβούργο, την Ολλανδία και τη Σουηδία αναφέρουν συχνότερα ότι προβαίνουν σε διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη τους.
● Το 64% των συμμετεχόντων Ταμείων αναφέρει ότι διαθέτει τεκμηριωμένες διαδικασίες για την αναγνώριση, αξιολόγηση, παρακολούθηση και διαχείριση των κινδύνων ESG και βιωσιμότητας. Πρόκειται για θεαματική αύξηση σε σχέση με την προηγούμενη άσκηση προσομοίωσης, όπου μόλις το 36% των Ταμείων δήλωνε πως διέθετε τέτοιες διαδικασίες.

ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ, λοιπόν, η περιβαλλοντική διάσταση των επενδύσεων δεν αποτελεί απλώς στοιχείο «εταιρικής κοινωνικής ευθύνης», αλλά δομικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης επενδυτικής στρατηγικής των Συνταξιοδοτικών Ταμείων.

Για το μέλλον, κρίνεται απαραίτητη η περαιτέρω ενίσχυση της ικανότητας των Συνταξιοδοτικών Ταμείων να εντοπίζουν, να αποτιμούν και να ενσωματώνουν πλήρως τους περιβαλλοντικούς κινδύνους στις επενδυτικές τους αποφάσεις.

Η επιτυχία αυτής της προσπάθειας προϋποθέτει τη δημιουργία ενός σαφούς και σταθερού ρυθμιστικού πλαισίου, τη διαρκή εκπαίδευση των διοικήσεων, τη διαφάνεια και τη χρήση προηγμένων εργαλείων ανάλυσης.

ΠΑΝΩ απ’ όλα, απαιτείται η στενή συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων -κρατικών αρχών, εποπτικών οργανισμών, παρόχων δεδομένων ESG και των ίδιων των Ταμείων- προκειμένου να διαμορφωθεί μια κοινή γλώσσα, να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη και να διασφαλιστεί η αποτελεσματική διαχείριση των περιβαλλοντικών κινδύνων.

Μόνο μέσα από αυτή τη συντονισμένη δράση μπορεί να διαφυλαχθεί η ανθεκτικότητα και η βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών αποθεμάτων σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο περιβαλλοντικό και επενδυτικό τοπίο.