Bόλος: Μεγάλος ασθενής λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Oλοι οι Βολιώτες γνωρίζουν ότι υπάρχει πρόβλημα. Το βλέπουν στο περιβάλλον στο οποίο ζουν, ακόμα και μέσα στο σπίτι τους, το οσμίζονται, συχνά έντονα. Oμως για χρόνια η επιστημονική τεκμηρίωση αυτού που όλοι αισθάνονται παρέμενε ζητούμενο, με τις επιστημονικές μελέτες να είναι αποσπασματικές και τις Αρχές να υποστηρίζουν επίμονα… ότι δεν υφίσταται ζήτημα. Μια διεπιστημονική έρευνα έρχεται πλέον να τεκμηριώσει όχι μόνο τη σοβαρότητα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στον Βόλο, αλλά και την άμεση επίπτωσή της στην υγεία των κατοίκων, αποτυπώνοντας τη σχέση της με την αύξηση των εισαγωγών στο νοσοκομείο της πόλης. Το πιο ανησυχητικό από τα ευρήματα της έρευνας είναι ότι από τον χειμώνα έως τα μέσα της άνοιξης καταγράφεται σχεδόν καθημερινά υπέρβαση των τιμών των αιωρούμενων μικροσωματιδίων: σαν να ζει κάποιος σε ένα κλειστό, γεμάτο καπνό δωμάτιο.
Η ομάδα που μελέτησε την ατμοσφαιρική ρύπανση και την επίδρασή της στην υγεία των κατοίκων του Βόλου αποτελείται από επιστήμονες από το τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών και την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, καθώς και από το Αχιλλοπούλειο Γενικό Νοσοκομείο Βόλου. Το πρόγραμμα ονομάστηκε GreenΥourAir («πρασίνισε» τον αέρα σου) και χρηματοδοτήθηκε μέσω του κοινοτικού προγράμματος LIFE. «Στόχος μας ήταν να μετρήσουμε τα επίπεδα των αιωρούμενων μικροσωματιδίων ΑΣ2,5 για ένα ολόκληρο έτος, να δούμε από πού προέρχονται και πώς αυτά συσχετίζονται με τις εισαγωγές στο νοσοκομείο του Βόλου», εξηγεί ο Γιώργος Σαχαρίδης, αναπλ. καθηγητής στο τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών και επιστημονικός υπεύθυνος του έργου.
Προκειμένου να αποκτηθεί η καλύτερη δυνατή εικόνα, οι επιστήμονες τοποθέτησαν 12 μετρητές για ΑΣ2,5 σε διάφορα σημεία του Βόλου. Οι θέσεις επελέγησαν ώστε να είναι αντιπροσωπευτικές γεωγραφικά και πληθυσμιακά, αλλά και κοντά σε πιθανές υψηλές πηγές ρύπανσης. Παράλληλα, η ομάδα έφτιαξε μια ηλεκτρονική εφαρμογή για τους γιατρούς στο Αχιλλοπούλειο, ώστε να καταγράφουν για ένα έτος όλα τα συμβάντα που σχετίζονται με αέρια ρύπανση και τη γεωγραφική τους προέλευση. Η επεξεργασία των στοιχείων προχωράει και τα πρώτα συμπεράσματα παρουσιάστηκαν την Πέμπτη στο ετήσιο πανελλήνιο συνέδριο «Ημέρες Πνευμονολογίας».
Τα στοιχεία αποδεικνύουν πέραν πάσης αμφιβολίας τη σοβαρότητα του προβλήματος. Oπως προκύπτει:
• Ο μέσος όρος του έτους (1/3/19 – 29/2/20) για τις τιμές των ΑΣ2,5 ήταν 30,03 μg/m³, 20% υψηλότερα από το ανώτατο όριο της ελληνικής νομοθεσίας (25 μg/m³) και 200% πάνω από το όριο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (10 μg/m³).
• Η υπέρβαση των ορίων είναι διαρκής και διαρκεί περίπου τον μισό χρόνο (178 ημέρες, 48,6% του έτους). Η αύξηση των ανώτατων τιμών των ΑΣ2,5 ξεκινάει από τον Οκτώβριο και κορυφώνεται από Ιανουάριο έως και Μάρτιο, μήνες κατά τους οποίους τα ΑΣ2,5 είναι πάνω από το όριο… σχεδόν όλες τις ημέρες!
«Τους χειμερινούς μήνες η ρύπανση είναι ιδιαίτερα αυξημένη, εκτός από τις ημέρες που βρέχει και καθαρίζει η ατμόσφαιρα», εξηγεί ο κ. Σαχαρίδης. «Μάλιστα, πολλές συνεχόμενες ημέρες τα ΑΣ2,5 είναι πάνω από 40 μg/m³, που είναι μια πολύ σημαντική υπέρβαση του ορίου. Oι πολύ υψηλές τιμές, παράλληλα με τη διάρκεια του φαινομένου για μήνες, δημιουργούν έναν πολύ κακό συνδυασμό. Για να το πούμε με απλά λόγια, δεν είναι το ίδιο να ζεις σε ένα δωμάτιο με κάπνα με το να μπαινοβγαίνεις σε αυτό».
Το δεύτερο βασικό ερώτημα, που ταλανίζει τα τελευταία χρόνια την κοινωνία του Βόλου, είναι από πού προέρχεται η ρύπανση αυτή. Με βάση την ποιοτική ανάλυση των δειγμάτων των ΑΣ2,5, οι ερευνητές κατέληξαν σε ορισμένα βασικά συμπεράσματα:
• Το 30% της ατμοσφαιρικής ρύπανσης της πόλης προέρχεται από τη θέρμανση (καυστήρες και τζάκια/σόμπες) και την εστίαση (ψησταριές) στο κέντρο της πόλης.
• Ακόμα ένα 30% προέρχεται από την κυκλοφορία των οχημάτων στο κέντρο.
• Περίπου το 15% προέρχεται από τα δυτικά της πόλης, όπου βρίσκεται η βιομηχανική ζώνη.
• Περίπου το 10% προέρχεται από τα ανατολικά, περιοχή όπου βρίσκεται η τσιμεντοβιομηχανία.
• Περίπου το 5% προέρχεται από τα νότια όπου βρίσκεται το λιμάνι της πόλης.
«Ο Βόλος έχει υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση λόγω της σημαντικής χρήσης ξύλου για θέρμανση», εκτιμά ο κ. Σαχαρίδης. «Η πόλη έχει ισχυρό κυκλοφοριακό πρόβλημα για το μέγεθός της και παλαιό στόλο οχημάτων. Επίσης, έχει σημαντική βιομηχανική δραστηριότητα μέσα ή πολύ κοντά στην πόλη. Ολες αυτές οι πηγές –βιομηχανία, θέρμανση και κυκλοφορία– συνεργούν και όλες είναι εξίσου σημαντικές».
Η επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία των κατοίκων του Βόλου είναι ευθεία. Ο αριθμός των εισαγωγών στο νοσοκομείο της πόλης αυξάνεται παράλληλα με τις υπερβάσεις των τιμών των αιωρούμενων μικροσωματιδίων και τη διατήρησή τους στα επίπεδα αυτά για μεγάλο διάστημα. Για παράδειγμα τον Αύγουστο, που ο μέσος όρος ήταν 21,4 μg/m³, καταγράφηκαν 402 περιστατικά, τον Δεκέμβριο με 39,5 μg/m³ καταγράφηκαν 624, τον Ιανουάριο με 60,3 μg/m³ καταγράφηκαν 761 και τον Φεβρουάριο με 37,4 μg/m³ καταγράφηκαν 840 περιστατικά.
Οι επιπτώσεις στα παιδιά
Ειδικά για τα παιδιά, τα επείγοντα περιστατικά στην παιδιατρική κλινική του νοσοκομείου αυξάνονται κατά 32% τις ημέρες οπότε οι τιμές των ΑΣ2,5 ξεπερνούν τα 25 μg/m³. Τότε καταγράφηκαν 208 περιστατικά κρίσεων άσθματος (σε ηλικίες 4-7 ετών) και 93 λοιμώξεις του αναπνευστικού (σε ηλικίες 7-9 έτη). Οταν τα μικροσωματίδια ξεπερνούν τα 55 μg/m³, τότε οι εισαγωγές στο νοσοκομείο αυξάνονται κατά 50%.
«Η επίπτωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία είναι γενικά υποτιμημένη στη χώρα μας», λέει ο Κώστας Γουργουλιάνης, καθηγητής Πνευμονολογίας και διευθυντής της Πνευμονολογικής Κλινικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. «Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της έκθεσης σε κακής ποιότητας αέρα δεν είναι εύκολο να εντοπιστούν γιατί λειτουργούν σωρευτικά μαζί με άλλους παράγοντες (π.χ. το κάπνισμα). Οι βραχυπρόθεσμες συνέπειες όμως μπορούν να εκτιμηθούν, ειδικά στα παιδιά όπου εκλείπουν οι υπόλοιποι επιβαρυντικοί παράγοντες. Δεν είναι εύκολο να εκτιμηθεί αν ο Βόλος έχει χειρότερη ατμόσφαιρα από άλλες ελληνικές πόλεις, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις όπως η μεγάλη κατανάλωση εισπνεόμενων φαρμάκων. Ομως αυτό που έχει σημασία είναι ότι με την έρευνα αυτή αποδείξαμε για πρώτη φορά με πολύ σοβαρή τεκμηρίωση την ευθεία επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία».
«Απαιτείται άμεση λήψη μέτρων»
Τι μπορεί να γίνει; «Μέχρι και ο τελευταίος κάτοικος του Βόλου γνωρίζει ότι η ποιότητα του αέρα είναι κακή. Η μελέτη μας απλώς το αποδεικνύει», λέει ο κ. Σαχαρίδης. «Κατά τη γνώμη μου, το πρόβλημα είναι τόσο σοβαρό, που χρειάζεται άμεση λήψη μέτρων. Ολοι πρέπει να αναλάβουν το μερίδιο που τους αναλογεί, οι βιομηχανίες, η περιφέρεια, ο δήμος και οι πολίτες. Οι βιομηχανίες θα πρέπει να βελτιώσουν τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούν για περιορισμό των ρύπων τους. Η περιφέρεια και ο δήμος να βελτιώσουν τις αστικές συγκοινωνίες, τη διαχείριση της κυκλοφορίας, να δώσουν κίνητρα για αντικατάσταση παραδοσιακών συστημάτων θέρμανσης με εκείνα που χρησιμοποιούν φυσικό αέριο. Οι πολίτες να μη χρησιμοποιούν τα τζάκια τις ημέρες που το πρόβλημα είναι έντονο –ίσως θα έπρεπε να επιβάλλεται κάποιου είδους απαγόρευση πάνω από ένα όριο υπερβάσεων– καθώς και να γυρίσουν στις παλιές τους συνήθειες για τη μετακίνησή τους, όπως το περπάτημα, το ποδήλατο και το λεωφορείο».