To «Ψηφιακό Γκουλάγκ»: Από την πανδημία στην επιστράτευση για τον πόλεμο στην Ουκρανία

Τον περασμένο μήνα, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν υπέγραψε ένα νομοσχέδιο που επιτρέπει την αποστολή ειδοποιήσεων στρατολόγησης σε νεοσύλλεκτους μέσω μιας ψηφιακής κυβερνητικής πύλης. Ορίζει δε ότι θα πρέπει να τιμωρούνται εάν δεν παρουσιαστούν για υπηρεσία, είτε έχουν λογαριασμό είτε όχι.

Το νομοσχέδιο της 14ης Απριλίου εξουσιοδότησε τη δημιουργία «ενιαίου μητρώου ατόμων που πληρούν τις προϋποθέσεις για στρατιωτική θητεία» και αυστηροποίησε τους υφιστάμενους νόμους στρατολόγησης, σύμφωνα με το ρωσικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων TASS. Ο νέος νόμος επιτρέπει την αποστολή ειδοποίησης για υποχρεωτική στρατιωτική θητεία όχι μόνο στον τόπο διαμονής ενός στρατεύσιμου, αλλά και μέσω του ιστότοπου των κρατικών υπηρεσιών, Gosuslugi, τον οποίο πολλοί Ρώσοι χρησιμοποιούν για καθήκοντα όπως η πληρωμή προστίμων ή η αίτηση για διαβατήρια.

Οι ηλεκτρονικές ειδοποιήσεις χρησιμοποιούνταν προηγουμένως μόνο ως ενισχυτικό μέσο ειδοποίησης. Ένα έντυπο ήταν αυτό που ξεκινούσε την αντίστροφη μέτρηση δύο εβδομάδων ενός νεοσύλλεκτου για την υπηρεσία. Το AP ανέφερε ότι το νομοσχέδιο είχε στόχο να κλείσει ένα παραθυράκι που χρησιμοποιούν ορισμένοι Ρώσοι για να αποφύγουν τη στρατολόγηση, αλλάζοντας διεύθυνση κατοικίας αποφεύγοντας απλώς τις διευθύνσεις του σπιτιού τους.

Οι ειδοποιήσεις θα εξακολουθούν να αποστέλλονται ταχυδρομικά σε όσους καλούνται σε υπηρεσία, αλλά οι ψηφιακές ειδοποιήσεις θα ενεργοποιούνται επτά ημέρες μετά τη μεταφόρτωσή τους στην κρατική πύλη, είτε ο στρατεύσιμος χρησιμοποιεί το Gosuslugi είτε όχι, και ανεξάρτητα από το αν έχει λάβει ένα έντυπο αντίγραφο στο ταχυδρομείο .

Εάν ένας Ρώσος που καλείται στη στρατιωτική θητεία δεν εμφανιστεί στο καθήκον μετά τη λήψη της κλήσης, είτε αντιτίθεται στον πόλεμο είτε δεν κάνει χρήση της κρατικής υπηρεσίας, έχει επιπτώσεις όπως η ανάκληση της άδειας οδήγησης, η απαγόρευση εξόδου από τη χώρα και η απαγόρευση συναλλαγών ακινήτων.

Ρώσοι πολιτικοί αναλυτές προειδοποιούν ότι η κίνηση αυτή είναι σημάδι για κάτι πολύ πιο σκοτεινό.

«Δεν μπορεί τίποτα να εμποδίσει αυτήν την προσέγγιση να επεκταθεί σε άλλες σφαίρες για να δημιουργηθεί ένα κρατικό σύστημα πλήρους ψηφιακής επιτήρησης, καταναγκασμού και τιμωρίας. Το Ψηφιακό Γκουλάγκ που συζητείται ευρέως από την πανδημία του COVID-19 παίρνει τώρα σάρκα και οστά», έγραψε σε ανάλυσή της η Τατιάνα Στανόβαγια,  συνεργάτης στο Carnegie Russia Eurasia Center.

Τι είναι το Ψηφιακό Γκουλάγκ;

Εκτός από την αλλαγή των διαδικασιών παράδοσης κλήσεων, ο τροποποιημένος νόμος δημιουργεί ένα ψηφιακό μητρώο Ρώσων που μπορούν να συνταχθούν, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων Ρώσων ανδρών κάτω των 65 ετών, ανέφερε το AP.

Αυτό το μητρώο και η πρόβλεψη τιμωρίας για μη συμμόρφωση «διευκολύνει την εμφάνιση ενός εντελώς νέου συστήματος ελέγχου της συμπεριφοράς των πολιτών στη Ρωσία» υποστηρίζουν η Στανόβαγια  και άλλοι επικριτές.

Το Ψηφιακό Γκουλάγκ, όπως το ονόμασαν από τότε που παρατήρησαν την αυταρχική προσέγγιση της Ρωσίας στην αντιμετώπιση της COVID-19, «θυμίζει τα βάναυσα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας που λειτουργούσαν υπό τον Σοβιετικό ηγέτη Βλαντιμίρ Λένιν — ενημερωμένα ώστε να ανταποκρίνονται στην ψηφιακή εποχή».

Με το ψηφιακό μητρώο και τις σκληρές τιμωρίες για μη συμμόρφωση, «η κυβέρνηση θέλει να δημιουργήσει ένα ψηφιακό σύστημα κοινωνικού ελέγχου ρυθμίζοντας την ατομική πρόσβαση σε δικαιώματα και παροχές», έγραψε η Stanovaya. «Το να είσαι έξω από αυτό το σύστημα θα σημαίνει ουσιαστικά κοινωνικό θάνατο».

Ο Ρώσος πολιτικός Λεονίντ Γκόζμαν έγραψε σε ένα άρθρο γνώμης για τη Novaya Gazeta Europe ότι η εμβέλεια του Ψηφιακού Γκουλάγκ δεν θα περιοριστεί στην απαγόρευση των στρατευσίμων να εγκαταλείψουν τη χώρα για να παραβλέψουν το σχέδιο — οι Ρώσοι πιθανότατα θα δουν σύντομα την επέκταση της κοινωνικής επιτήρησης σε εθνικό επίπεδο.

«Αυτές οι απαγορεύσεις είναι σαν το νερό σε συνδεδεμένα πλοία, η στάθμη του νερού θα είναι περίπου στο ίδιο ύψος. Θα σας απαγορεύσουν να αλλάξετε δουλειά χωρίς άδεια: πρώτα για όσους εργάζονται στην αμυντική βιομηχανία και μετά για όλους», έγραψε ο Γκόζμαν.   «Θα τεθούν σε τάξη και οι άνεργοι: αυτοί που ονομάζονταν “κοινωνικά παράσιτα”. Και μετά θα ακολουθούσε η κινητοποίηση των εργαζομένων: τι ωφελεί να χάνουμε χρόνο στο γραφείο ή στον κλάδο των υπηρεσιών, το μέτωπο περιμένει!».

Άλλοι πάλι θεωρούν υπέρμετρη υπερβολή ή και προσβολή τέτοιου είδους συγκρίσεις. Σύμφωνα με το Wilson Center, σχεδόν 18 εκατομμύρια άνθρωποι πέρασαν από τους καταυλισμούς των Γκουλάγκ από τη δεκαετία του 1930 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1950 και περίπου 1,6 εκατομμύρια πέθαναν.