Ποιες είναι οι «λεοπαρδάλεις του χιονιού» που μπορούν να αλλάξουν δραματικά τον κόσμο

Η λεοπάρδαλη του χιονιού (Panthera uncia) συναντάται στις οροσειρές της Κεντρικής και Νότιας Ασίας και σε υψόμετρα από 3.000 ως 4.500 μέτρα. Οι λεοπαρδάλεις του χιονιού ξέρουν να καμουφλάρονται τέλεια στο χιόνι και έχουν κερδίσει το προσωνύμιο «φάντασμα των βουνών». Ετσι καταφέρνουν να εμφανίζονται από το πουθενά και να αιφνιδιάζουν τα ανυποψίαστα θηράματά τους.

Αυτό το χαρακτηριστικό έχει οδηγήσει την ομάδα «Scowcroft Strategic Initiative», στο Κέντρο Στρατηγικής και Ασφάλειας Atlantic Council, να χαρακτηρίσει ως «λεοπαρδάλεις του χιονιού», τα παγκόσμια φαινόμενα που φαίνεται ότι προέρχονται από το πουθενά και να αιφνιδιάζουν ακόμη και τον πιο έμπειρο παρατηρητή. «Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό συμβαίνει επειδή μια απειλή υψηλού προφίλ έχει επισκιάσει άλλες», αναφέρει σε ανάλυσή του το Atlantic Council. «Πρόκειται για μη ανιχνεύσιμες εξελίξεις, γνωστούς αλλά υποτιμημένους κινδύνους, που όπως οι «λεοπαρδάλεις του χιονιού» έχουν τη δύναμη να αναδιαμορφώσουν τον κόσμο», σημειώνει το αμερικανικό think tank.

Οι έξι «λεοπαρδάλεις»

H ομάδα Προοπτικής της επόμενης γενιάς» του αμερικανικού think tank εντόπισε μάλιστα έξι τέτοιες «λεοπαρδάλεις του χιονιού» που περνούν «κάτω από το ραντάρ μας» και πρέπει να παρακολουθήσουμε πολύ επισταμένα:

• Η διαμάχη για την Ανταρκτική,
• Οι επιπτώσεις του κλίματος στο θαλάσσιο εμπόριο,
• 24 κράτη έχουν πυραύλους ακριβείας, μεγάλης εμβέλειας
• Ο ρόλος του μικρού νησιού Παλάου
• Το χαμηλότερο κόστος αφαλάτωσης νερού
• Η ανάπτυξη μιας εξαιρετικά εξειδικευμένη λευκής βαφής, ικανής να αντανακλά το 98% των ακτίνων του ήλιου μακριά από τη Γη.

Η μάχη της Ανταρκτικής

Σύμφωνα με τον Ιμράμ Μπαγιούμι, υποδιευθυντή της Scowcroft Strategic Initiative, ανάμεσα στις «λεοπαρδάλεις του χιονιού», η πρώτη είναι η Ανταρκτική, καθώς πολλές χώρες στοχεύουν τους τεράστιους πόρους αλιείας και υδρογονανθράκων της περιοχής.

Η Συνθήκη της Ανταρκτικής του 1961, που υπογράφηκε από 56 χώρες, απαγορεύει τις περισσότερες στρατιωτικές και οικονομικές δραστηριότητες στη μοναδική ακατοίκητη ήπειρο της  Γης. Υπολογίζεται όμως ότι η Ανταρκτική φιλοξενεί 500 δισεκατομμύρια τόνους πετρελαίου και μεταξύ 300 έως 500 δισεκατομμύρια τόνους φυσικού αερίου, οπότε έχει διαμορφωθεί το σκηνικό για να γίνει η ήπειρος άλλη μια αρένα γεωπολιτικού ανταγωνισμού».

Ο Μπαγιούμι υπενθυμίζει ότι το Πρωτόκολλο για την Περιβαλλοντική Προστασία της Συνθήκης της Ανταρκτικής, που υπογράφηκε το 1998, ορίζει ότι κατά τα πρώτα 50 χρόνια του μπορεί να τροποποιηθεί μόνο με ομόφωνη συμφωνία όλων των μερών της συνθήκης. Στην τρέχουσα μορφή του, το πρωτόκολλο περιορίζει κάθε δραστηριότητα που σχετίζεται με τους φυσικούς πόρους της Ανταρκτικής, εκτός από αυτές που σχετίζονται με την επιστημονική έρευνα. Ωστόσο, ξεκινώντας από το 2048, οποιοδήποτε από τα μέρη μπορεί να ζητήσει αναθεώρηση του πρωτοκόλλου, με δεδομένη την αυξανόμενη γεωπολιτική και οικονομική σημασίας της Ανταρκτικής.

Η κλιματική αλλαγή και το θαλάσσιο εμπόριο

Η κλιματική αλλαγή είναι επίσης μια «λεοπάρδαλη», καθώς απειλεί πλέον τους θαλάσσιους δρόμους που υποστηρίζουν το παγκόσμιο εμπόριο. «Οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού εξαρτώνται από αυτές τις πλωτές οδούς. Οι κλιματικές επιπτώσεις είναι έτοιμες να κυριαρχήσουν και να προκαλέσουν τεράστιες διαταραχές τα επόμενα χρόνια», τονίζει η Σίντνεϊ Σέρι, στέλεχος του Scowcroft.

Για παράδειγμα, στον ποταμό Γιανγκτσέ- τρίτος μεγαλύτερος στον κόσμο-  μεταφέρονται ετησίως έως και 2,93 δισεκατομμύρια τόνοι φορτίου. Αλλά μια σοβαρή καλοκαιρινή ξηρασία το 2022 άφησε τον ποταμό στο μισό του συνηθισμένου πλάτους του, σταματώντας τη ναυτιλία σε μεγάλα τμήματα του ποταμού.

Ομοίως, η στάθμη του νερού στον Μισισιπή, στον οποίο μεταφέρονται προϊόντα 130 δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο μόνο μέσω του λιμανιού της Νέας Ορλεάνης, μειώθηκε κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης ξηρασίας στα τέλη του 2022 που προκάλεσε οικονομικές απώλειες 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Ανάλογα προβλήματα, λόγω ξηρασίας παρουσιάστηκαν τους τελευταίους μήνες στη διώρυγα του Παναμά, από την οποία διέρχονται το 40% των εμπορευματοκιβωτίων στις ΗΠΑ, το 5% του παγκόσμιου εμπορίου και  προϊόντα αξίας 270 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η τελευταία ξηρασία-η χειρότερη στην περιοχή από το 1950 – μείωσε τον αριθμό των πλοίων που διέρχονται από τη διώρυγα.

«Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να κάνει πιο συχνά τα ακραία καιρικά φαινόμενα, επομένως υπάρχει ανάγκη να επανεξεταστεί ριζικά ο τρόπος με τον οποίο τα αγαθά κινούνται σε όλο τον πλανήτη», τονίζει η Σέρι.

Πύραυλοι ακριβείας, μεγάλης εμβέλειας

Η πιθανότητα κλιμάκωσης των συγκρούσεων σε όλο τον κόσμο αυξάνεται, αναφέρει επίσης το Κέντρο Scowcroft. «Στα τέλη του 20ου αιώνα, μόνο λίγες δυνάμεις διέθεταν τεχνολογία κρούσης ακριβείας  και μεγάλης εμβέλειας, κυρίως με τη μορφή βαλλιστικών πυραύλων και πυραύλων κρουζ. Αλλά πλέον, ο αριθμός των χωρών που αποκτούν και αναπτύσσουν συστήματα κρούσης ακριβείας μεγάλης εμβέλειας συνεχίζει να αυξάνεται.

Ηδη – 24 κράτη χρησιμοποιούν σήμερα πυραύλους κρουζ με βεληνεκές μεγαλύτερο από 300 χιλιόμετρα, σε σύγκριση με μόνο τρεις χώρες το 1991. Ταυτόχρονα, ακόμη και μη κρατικοί  φορείς αναπτύσσουν επίσης παρόμοιες τεχνολογίες.

«Ολοένα και περισσότερο, οι συμφωνίες για τον περιορισμό της διάδοσης αυτών των συστημάτων εξαλείφονται ή αγνοούνται.

Το 2019, οι ΗΠΑ αποχώρησαν από τη Συνθήκη για τις πυρηνικές δυνάμεις μέσου βεληνεκούς μετά από κατηγορίες ότι η Ρωσία είχε παραβιάσει τους όρους της. Ένα άλλο στοιχείο στα «ερείπια του ελέγχου των εξοπλισμών».

Η εξάπλωση της τεχνολογίας κρούσεων ακριβείας μεγάλης εμβέλειας σε μη κρατικούς φορείς έχει μπερδέψει περαιτέρω τις προσπάθειες ελέγχου των όπλων. «Το Ιράν  εξάγει βαλλιστικούς πυραύλους, τεχνολογία πυραύλων κρουζ και οπλισμένα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα στη Χεζμπολάχ στον Λίβανο και στους Χούθι στην Υεμένη. Ποιο είναι το αποτέλεσμα όλων αυτών των τάσεων; «Μπορεί να κατευθυνόμαστε προς έναν κόσμο στον οποίο τα περισσότερα κράτη και πολλοί μη κρατικοί παράγοντες θα μπορούν να επιτεθούν σε στόχους εντός της επικράτειας των γειτόνων τους ή ακόμη και πέρα ​​από τα σύνορά τους, μέσα σε λίγες ώρες . Οι άμαχοι θα είναι όλο και πιο ευάλωτοι κατά τη διάρκεια του πολέμου».

Μια σούπερ ανακλαστική λευκή βαφή

Αν και μπορεί να ακούγεται περίεργο, ένα κουτί μπογιάς μπορεί να είναι μια σημαντική λύση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης: μια πολύ συγκεκριμένη λευκή μπογιά, για την ακρίβεια. Ο καθηγητής  Σιουλίν Ρούαν, στο Πανεπιστήμιο Πέρντιου της Ιντιάνα και η ομάδα του, έχουν αναπτύξει μια εξαιρετικά εξειδικευμένη λευκή βαφή ικανή να αντανακλά το 98% των ακτίνων του ήλιου μακριά από τη Γη . Είναι ένα ρεκόρ που ξεπερνά κατά πολύ αυτό που μπορούν να κάνουν οι καλύτερες υπάρχουσες λευκές μπογιές. «Φανταστείτε να βάφετε το 1% ή 2% ολόκληρου του πλανήτη με αυτό το λευκό που αντανακλά τη θερμότητα. Με μια εκτίμηση, αυτό θα μπορούσε να αντισταθμίσει πλήρως την πρόσθετη θέρμανση που σχετίζεται με τις τρέχουσες εκπομπές άνθρακα», λέει ο Ιμράμ Μπαγιούμι. «Αν και η εφαρμογή της βαφής σε κατασκευές αυτής της κλίμακας θα ήταν πιθανώς μη πρακτική και δαπανηρή, η εφαρμογή της σε αυτοκίνητα, στέγες και δρόμους σε όλο τον κόσμο, θα δημιουργούσε νησίδες δροσιάς σε έναν κόσμο που θερμαίνεται», γράφει ο αναλυτής από την Πρωτοβουλία Scowcroft στο Atlantic Council .

Σύμφωνα με τον αναλυτή, ο αυξανόμενος αριθμός των κατοίκων των πόλεων θα ωφεληθεί επίσης. Τα κτίρια, οι δρόμοι και άλλες υποδομές θα απορροφούν πολύ περισσότερη θερμότητα από τα πιο πράσινα φυσικά τοπία. Βάφοντας ακόμη και ένα μικρό μέρος του πλανήτη, θα μπορούσε να κρατήσει πόλεις πιο δροσερές και πιο υγιεινές», καταλήγει ο Μπαγιούμι. .

Το μικρό νησί Παλάου

Εάν ξεσπάσει ποτέ μια σύγκρουση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, θα ακούσετε πολλά περισσότερα για το νησί Παλάου. Καθώς αυξάνεται η πιθανότητα στρατιωτικής σύγκρουσης στον Δυτικό Ειρηνικό, τόσο αυξάνεται η στρατηγική σημασία αυτού του μικρού νησιωτικού έθνους που βρίσκεται ανάμεσα στις Φιλιππίνες και το Γκουάμ, τονίζει η Εμμα Βέργκες, αναπληρώτρια διευθύντρια της Πρωτοβουλίας για την Ασφάλειατου  Ινδο-Ειρηνικού, στο Atlantic Council. «Η σημασία του Παλάου οφείλεται στη βασική γεωγραφική του θέση και στην πολιτική ευθυγράμμιση: είναι ένα από τα τέσσερα κράτη του Ειρηνικού που διατηρεί επίσημες διπλωματικές σχέσεις με την Ταϊβάν και παρέχει αποκλειστικά δικαιώματα επιχειρήσεων και στρατιωτικών βάσεων στις ΗΠΑ».

Γεωγραφικά, το Παλάου βρίσκεται στο κέντρο της δεύτερης νησιωτικής αλυσίδας, πιο μακριά από την κινεζική ακτή από την αλυσίδα νησιών που περιλαμβάνει την Ταϊβάν και μέρος των Φιλιππίνων. Δεδομένου ότι οι στρατιωτικές δυνατότητες της Κίνας αποτελούν απειλή στις στρατιωτικές επιχειρήσεις εντός της πρώτης νησιωτικής αλυσίδας, η επικρατούσα άποψη μεταξύ των εμπειρογνωμόνων στον τομέα της άμυνας είναι ότι η δεύτερη αλυσίδα νησιών θα ήταν μια πιο σημαντική γραμμή άμυνας για τις αμερικανικές δυνάμεις σε περίπτωση σύγκρουσης με την Κίνα.

Η προσοχή της Ουάσιγκτον στο Παλάου έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Στα τέλη του 2022, το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ ανέθεσε σύμβαση 120 εκατομμυρίων δολαρίων για την εγκατάσταση συστήματος ραντάρ στο νησί έως το 2026, το οποίο αναμένεται να βελτιώσει την ικανότητα των ΗΠΑ να παρακολουθούν τις  αεροπορικές και θαλάσσιες δραστηριότητες από την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα στον Δυτικό Ειρηνικό.

Το χαμηλότερο κόστος αφαλάτωσης νερού

Η κλιματική αλλαγή και η αυξανόμενη ζήτηση για γλυκό νερό επιβαρύνουν τα παγκόσμια αποθέματα νερού και πυροδοτούν συγκρούσεις. Η έλλειψη πόσιμου νερού  επηρεάζει δισεκατομμύρια ανθρώπους τόσο σε πλούσιες όσο και σε φτωχές χώρες.Το πρόβλημα είναι βέβαια πιο οξύ σε φτωχές, άνυδρες και επιρρεπείς στην ξηρασία περιοχές. Ο αριθμός των συνθηκών ξηρασίας στον κόσμο έχει αυξηθεί κατά 29% από το 2000. Τα καλά νέα είναι ότι, είναι πλέον στον άμεσο ορίζοντα, οι μέθοδοι αφαλάτωσης – η διαδικασία μετατροπής του θαλασσινού νερού σε γλυκό νερό για κατανάλωση και χρήση. Μια διαδικασία φθηνότερη και λιγότερο ενεργοβόρα, η οποία μπορεί να προσφέρει τα μέσα για την καλύτερη κάλυψη της ζήτησης σε πόσιμο νερό.

Συσκευή μεγέθους χαρτοφύλακα

Ερευνητές από το MIT και την Κίνα ανέπτυξαν μια ηλιακή συσκευή μεγέθους χαρτοφύλακα που «θα μπορούσε να παράγει πόσιμο νερό σε τιμή και τιμή φθηνότερη από το νερό της βρύσης».

Πολλοί άλλοι ερευνητές μελετούν την «εμπρόσθια  ώσμωση» μια διαδικασία που, χρησιμοποιεί μια ημιπερατή μεμβράνη για να πραγματοποιήσει το διαχωρισμό του νερού από τις διαλυμένες ουσίες.  Η τεχνική αυτή  μπορεί να εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα, σε μονάδες αφαλάτωσης.

Το 2023, ένας ερευνητής της τεχνολογίας του New Mexico ανακοίνωσε μια σημαντική ανακάλυψη στην εμπρόσθια ώσμωση, που μειώνει την κατανάλωση ενέργειας και την παραγωγή ρύπανσης.

Αυτές είναι οι «έξι λεοπαρδάλεις» που δεν πρέπει να παραβλέπουμε τα επόμενα χρόνια, προειδοποιούν οι αναλυτές του Atlantic Council. Ο οργανισμός επιμένει ότι βέβαια ότι δεν είναι προβλέψεις, αλλά «ανατρεπτικές δυνατότητες», που  καλώς ή κακώς, παραβλέπουμε.