«Μπατούρι» στα νιγηριανά σημαίνει ο λευκός άνθρωπος και ταυτόχρονα ο ευεργέτης. Έτσι βλέπουν στην Βορειοδυτική Νιγηρία τον Λαρισαίο Σπύρο Χατζή, τον μοναδικό λευκό στην περιοχή των Χαούσα του μουσουλμανικού βορρά.

Μετά από 30 χρόνια εμπειρίας ως χημικός στην επεξεργασία αγροτικών τροφίμων και την εξειδίκευσή του στην κονσερβοποιία ο Σπύρος Χατζής, μέσω της Delmonde στην οποία δούλευε στο παρελθόν επί σειρά ετών, ήρθε σε επαφή με τον Νιγηριανό δισεκατομμυριούχο Aliko Dangote, ο οποίος διατήρησε και το 2021, για δέκατη διαδοχική χρονιά, τον τίτλο του πλουσιότερου ανθρώπου της ηπείρου της Αφρικής με περιουσία 12,1 δισ. δολαρίων.

Ο πιο πλούσιος άνθρωπος της Νιγηρίας, πριν από μια τριετία περίπου, θέλησε να επενδύσει στην βιομηχανική επεξεργασία ντομάτας σε συνεργασία με την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση της χώρας συμμετέχοντας στην προσπάθεια για ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής της χώρας που χρηματοδοτείται από την Παγκόσμια Τράπεζα. Ψάχνοντας δε, τον άνθρωπο με το κατάλληλο now how που θα τον βοηθούσε στο στήσιμο του νέου του επιχειρηματικού project εντόπισε τον Λαρισαίο Σπύρο Χατζή, ο οποίος με την εγκατάστασή του στην χώρα των 210 εκ. πληθυσμού, ανέλαβε το αρχικό εγχείρημα και πλέον κάνει consulting σε άλλα τρία αντίστοιχα.

Ο Σπύρος Χατζής μιλά στο onlarissa.gr για τη ζωή του στη Νιγηρία και ακούγοντάς τον κανείς αφενός νιώθει σαν να βρίσκεται μέσα σε ντοκιμαντέρ και αφετέρου καθηλώνεται από τις διηγήσεις για την οικονομική και πολιτική δομή της αφρικανικής χώρας, την κουλτούρα των Νιγηριανών, την καθημερινότητα της ζωής τους, την φτώχια αλλά και τον μεγάλο πλούτο που είναι συσσωρευμένος στα χέρια κάποιων ανθρώπων.

Της Εύης Μποτσαροπούλου

Μιλώντας για τη δουλειά του και το πρόγραμμα ανάπτυξης της αγροτικής παραγωγής της Νιγηρίας, τονίζει ότι το επίπεδό της βρίσκεται σε πολύ πρωτόγονο επίπεδο το οποίο προσομοιάζει με την Ελλάδα της δεκαετίας του ΄30. Οι καλλιέργειες γίνονται κυρίως με ζώα, υπάρχουν ελάχιστα τρακτέρ και σχεδόν καθόλου αγροτικά και λοιπών κατηγοριών μηχανήματα, καθώς στη χώρα υπάρχει, πέραν των λοιπών θεμάτων, μεγάλο πρόβλημα ηλεκτροδότησης και το ρεύμα είναι διαθέσιμο για τρεις περίπου ώρες καθημερινά.

Παρόλη τη μεγάλη φτώχια και την παντελή έλλειψη υποδομών, «θυμίζει έναν άλλο πλανήτη» λέει χαρακτηριστικά, οι Νιγηριανοί είναι ευτυχισμένοι. Αν δε, βρουν και ένα πιάτο ρύζι γίνονται ακόμη πιο ευτυχισμένοι. Αν πάλι όχι, δεν έχουν πρόβλημα και συνεχίζουν να προσεύχονται, έξι φορές την ημέρα. Είναι χαρακτηριστικό της μουσουλμανικής κουλτούρας. Βέβαια, οι μουσουλμάνοι έχουν σταθερά μια άτυπη κόντρα με τους χριστιανούς που είναι πιο φιλελεύθεροι.

Κάνουν συνήθως οχτώ με δέκα παιδιά με 3-4 διαφορετικές γυναίκες, παρόλο που τα χρήματα που έχουν δεν φτάνουν για να ζήσουν ούτε οι ίδιοι τον εαυτό τους. Συχνά βλέπεις κάποιο μικρό παιδί με ένα πιάτο στο χέρι να περιφέρεται μην τυχόν και κάποιος του δώσει λίγο ρύζι… Θεωρούν τύχη δε, να κάνουν κορίτσια γιατί ζητούν προίκα για να τα παντρέψουν. Η κλασική προίκα στη Νιγηρία είναι μία αγελάδα, μία κατσίκα, ένα σακί ρύζι, ένα σόργκο (είδος δημητριακού) και ένα σακί κεχρί που το λένε «μίλετ». «Και μένα μου έχουν προσφέρει 3-4 φορές δεκατετράχρονα κορίτσια να τα παντρευτώ. Τα δίνουν ακόμη και σε 70χρόνους που τα παίρνουν για 4^η γυναίκα τους, αρκεί να πληρώσουν. Τον πρώτο γάμο τον κάνει ένας Νιγηριανός στα 30 του περίπου, το δεύτερο στα 40, μετά στα 50 περίπου και στα 70 παίρνουν άλλη μία δεκατρίαχρονη ή δεκατετράχρονη σύζυγο για τα γεράματά τους» εξηγεί ο Σπύρος Χατζής, διευκρινίζοντας ότι μπορούν οι γυναίκες να χωρίσουν όποτε θέλουν, αν βρουν κάποιον που απλά έχει περισσότερο φαγητό. «Είναι μια ζωώδης κατάσταση. Γνώρισα μια κοπέλα που έχει 34 αδέρφια! Πως αλλιώς θα έφταναν τα 210 εκ. πληθυσμού; Δεν είναι και τόσο εύκολο».

Η ζωή στη Νιγηρία δεν είναι εύκολη ούτε για τον ίδιο, ο οποίος μένει σε διαμέρισμα που έχει διαμορφωθεί μέσα στο εργοστάσιο που δουλεύει. Υπάρχει μεγάλη εγκληματικότητα, αν και στο βορρά περιορίζεται κυρίως σε συμμορίες που κάνουν απαγωγές για λύτρα και τους Μπόκο Χαράμ, την ισλαμιστική εξτρεμιστική οργάνωση που δρα σε περιοχή αρκετά απομακρυσμένη από το σημείο που διαμένει εκείνος. Παράλληλα, υπάρχει το μεγάλο θέμα με τις αρρώστιες. Ο ίδιος έχει νοσήσει τρεις φορές μέχρι τώρα με ελονοσία. Αν και η φαρμακευτική της αντιμετώπιση είναι γνωστή – το κινίνο – και κοστίζει ελάχιστα λόγω της πριμοδότησης από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, εξακολουθούν να πεθαίνουν 50.000 άτομα ετησίως από ελονοσία. «Βέβαια, είναι μεγάλο το ποσοστό που δεν πάει στα νοσοκομεία, αλλά στο δικό τους μάγο-γιατρό…» λέει χαρακτηριστικά.

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά πράγματα στη Νιγηρία κατά τον Σπύρο Χατζή είναι οι μεταφορές. Τα πάντα μεταφέρονται με τα πόδια και όχι με τα χέρια αλλά ισορροπώντας πάνω στο κεφάλι. «Πόσα άτομα μπορείς να φανταστείς ότι χωράνε σε ένα Golf;» με ρώτα «εκεί συνήθως 13 και 30 σακιά αλεύρι. Μια φορά έπαθε λάστιχο μπροστά μου ένα Opel Zafira και κατέβηκαν 17-18 άτομα και μια αγελάδα! Είχαν ρίξει τα καθίσματα, βάλαν πρώτα μέσα την αγελάδα και αυτοί ήταν πάνω της. Ένα Toyota Land Cruiser μεταφέρει συνήθως γύρω στα 30 άτομα, μερικά όρθια πάνω στη οροφή. Τα φορτηγά τους, εκτός από το βασικό φορτίο που μεταφέρουν έχουν από πάνω ότι μπορείς να φανταστείς. Για αυτό και γίνονται πάρα πολλά τροχαία ατυχήματα. 150.000 Νιγηριανοί σκοτώνονται κάθε χρόνο σε τροχαία. Είναι πιο πιθανό να πας από αυτοκινητιστικό ατύχημα παρά από ελονοσία ή άλλες αρρώστιες. Εγώ προσωπικά αποφεύγω όσο γίνεται να μετακινούμαι με αυτοκίνητο και όπου μπορώ πηγαίνω με αεροπλάνο».

Του ζητάω να κάνει μια εκτίμηση για το πόσο καιρό θα χρειαστεί η Νιγηρία για να γίνει μια χώρα κανονική και μου απαντάει «αν δεν υπάρξει προγραμματισμός στις γεννήσεις, ποτέ» και ότι αυτό είναι σχεδόν ανέφικτο να εφαρμοστεί λόγω της μουσουλμανικής κουλτούρας. «Ένα άλλο τεράστιο πρόβλημα στη Νιγηρία είναι η διαφθορά» μου λέει. «Αν στην Ελλάδα θεωρούμε ότι έχουμε διαφθορά, στη Νιγηρία αυτό που συμβαίνει είναι απίστευτο. Για παράδειγμα, πριν από δύο χρόνια ο Υπουργός Οικονομικών υπεξαίρεσε 450.000.000 δολάρια, τα οποία και μετέφερε σε προσωπικό του λογαριασμό στην Ελβετία. Εννοείται πως δεν τα έχει επιστρέψει ακόμη και φυσικά δεν μπήκε ποτέ στη φυλακή! Αλλά η διαφθορά υπάρχει παντού σε όλα τα επίπεδα. Από τη μεσαία τάξη, για όποιον δηλαδή έχει έστω και ελάχιστα χρήματα για να δωροδοκήσει, μέχρι τους πολύ πλούσιους. Γιατί υπάρχει και κόσμος με πάρα πολλά λεφτά στη Νιγηρία. Για να σου δώσω να καταλάβεις, στον γάμο του γιου του Προέδρου της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης με την κόρη ενός τοπικού Εμίρη, ήρθαν 90 liar jet. Δεν χωρούσαν στο ίδιο αεροδρόμιο, προσγειώνονταν, άφηναν το κόσμο και πήγαιναν σε άλλο αεροδρόμιο και μετά ξαναέρχονταν για να τους πάρουν».

Ένα άλλο εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι στη Νιγηρία δεν υπάρχει κορονοϊός. Το τελευταίο κρούσμα που καταγράφηκε ήταν τον περασμένο Απρίλιο. «Παρουσιάσανε στην αρχή της πανδημίας κάποια εικονικά κρούσματα για να πάρουν χρήματα, αλλά κατά ένα περίεργο τρόπο στην Νιγηρία δεν υπάρχει Covid-19. Με έχει απασχολήσει πολύ. Ίσως σχετίζεται με το κινίνο που έχουν όλοι στο αίμα τους σε μεγάλες δόσεις λόγω της ελονοσίας. Όλη η Αφρική δεν έχει· στην γειτονική χώρα του Νίγηρα, στα 25 εκ. πληθυσμού καταγράφηκαν μόλις 30 θάνατοι από την αρχή της πανδημίας μέχρι σήμερα».

Κλείνοντας τη συζήτησή μας, καθώς δηλώνω εντυπωσιασμένη, μου λέει «Η Νιγηρία είναι ένα μέρος εξωτικό με την κυριολεξία της λέξης. Ένας άλλος πλανήτης. Στην ηλικία που είμαι στη Λάρισα η ζωή μου ήταν μια τεράστια ρουτίνα. Αυτό που ζω είναι μια εμπειρία ζωής. Έχω αλλάξει και γω ο ίδιος πολύ ως προσωπικότητα. Έγινα φιλάνθρωπος που ποτέ δεν ήμουν· ταΐζω 250 άτομα κάθε μήνα… Αλλά δεν αντέχεται για πολύ. Πλέον θα επιστρέφω στην Ελλάδα κάθε 45 μέρες για δύο εβδομάδες. Δεν αντέχω άλλο τις αρρώστιες. Μερικές φορές σκέφτομαι ότι αν οι Νιγηριανοί με τους ανθεκτικούς οργανισμούς που έχουν, είχαν πρόσβαση στη δυτική ιατρική περίθαλψη θα ζούσαν πάνω από 100 χρόνια… Άλλες πάλι, σκέφτομαι ότι αν κάποιος έχει ένα κεφάλαιο, διασυνδέσεις και έχει κατανοήσει τον τρόπο σκέψης των Νιγηριανών, μπορεί να κάνει πολλά χρήματα σε αυτή τη χώρα. Ίσως αν ήμουν νεότερος να γινόμουν εκατομμυριούχος….».

onlarissa.gr