Το αρχαίο υλικό που εκτοπίζει τα πλαστικά και δημιουργεί μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων δολαρίων

«Αυτοί που νοιάζονται για τα εγγόνια τους φυτεύουν φελλοδρύ», λέει ένα παλιό πορτογαλικό ρητό και στο Coruche, μια αγροτική περιοχή νότια του ποταμού Τάγου, γνωστή ως «πρωτεύουσα του φελλού», το τηρούν ευλαβικά.

Η εξαγωγή φελλού από την δρυτην φελλοφόρο, την Μεσογειακή βελανιδιά, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες υπάρχει εδώ και χιλιάδες χρόνια στη δυτική Μεσόγειο.

Πλέον η ζήτηση του φελλού  γνωρίζει τεράστια άνθηση, καθώς όλο και περισσότερες βιομηχανίες αναζητούν βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις αντί του πλαστικού και άλλων υλικών που προέρχονται από ορυκτά καύσιμα, αναφέρει η Washington Post.

Οι εξαγωγές της Πορτογαλίας έφτασαν στο ιστορικό υψηλό των 670 εκατομμυρίων ευρώ (728 εκατομμύρια δολάρια) το πρώτο εξάμηνο του 2023.

Μόνωση…παντού

Το «μυστικό» είναι στον παχύ φλοιό που προστατεύει το δέντρο από τη φωτιά, καθιστώντας τον ένα ισχυρό μονωτικό υλικό

Οι Αιγύπτιοι, οι Πέρσες, οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν το υλικό για την κατασκευή αλιευτικών εργαλείων, σανδαλιών και για να σφραγίζουν κανάτες, βάζα και βαρέλια. Καθώς τα γυάλινα μπουκάλια απέκτησαν δημοτικότητα τον 18ο αιώνα, ο φελλός έγινε το καλύτερο στεγανωτικό, επειδή είναι ανθεκτικό, αδιάβροχο, ελαφρύ και εύπλαστο.

Ο φλοιός του δένδρου χρησιμοποιείται πλέον για δάπεδα και έπιπλα, για την κατασκευή παπουτσιών και ρούχων και ως μόνωση σε σπίτια.  Έχει χρησιμοποιηθεί επίσης  για τη θωράκιση δεξαμενών καυσίμων σε διαστημόπλοια της NASA,  και σε μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων.

Είναι επίσης ανθεκτικός στο νερό και το πετρέλαιο και μπορεί να αντέξει τη συμπίεση διατηρώντας την ελαστικότητά τους.

Αλλά ο φελλός είναι κάτι περισσότερο από ένα μοντέρνο πράσινο υλικό. Εκτός από τις θέσεις εργασίας, τα δάση στα οποία αναπτύσσεται παρέχουν τροφή και καταφύγιο για τα ζώα, ενώ παράλληλα δεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα. Και σε αντίθεση με τα περισσότερα δέντρα που καλλιεργούνται για εμπορικούς σκοπούς, οι βελανιδιές φελλού δεν κόβονται ποτέ, πράγμα που σημαίνει ότι η ικανότητά τους να αποθηκεύουν διοξείδιο του άνθρακα συνεχίζεται για 200 ή περισσότερα χρόνια ζωής.

Πολύ ανθεκτικό

«Βλέπουμε ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τον φελλό ως βιώσιμο υλικό», λέει ο Rui Novais, ειδικός σε θέματα υλικών στο Πανεπιστήμιο Aveiro της Πορτογαλίας. «Σε σύγκριση με υλικά όπως ο αφρός πολυουρεθάνης [που χρησιμοποιείται για θερμομόνωση], τα προϊόντα που κατασκευάζονται με φελλό απαιτούν λιγότερη ενέργεια και παράγουν λιγότερες εκπομπές CO2»

τονίζει. Είναι επίσης πολύ ανθεκτικό. Έχει αποδειχθεί ότι τα προϊόντα φελλού παραμένουν σχεδόν αναλλοίωτα για περισσότερα από 50 χρόνια”.

Οι χώρες – εξαγωγείς

Η φελλώδης δρυς είναι ένα χαμηλό, αργά αναπτυσσόμενο αειθαλές δέντρο, ενδημικό της Μεσογείου. Τα πιο μεγάλα δάση βρίσκονται στις ακτές του Ατλαντικού στην Ιβηρική Χερσόνησο. Στην Πορτογαλία, τη μεγαλύτερη παραγωγό φελλού στον κόσμο, οι βελανιδιές είναι τόσο αγαπητές που επιλέχθηκαν ως εθνικό δέντρο της χώρας και προστατεύονται από το νόμο, οπότε απαγορεύεται η κοπή τους.

Η Ισπανία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός, ακολουθούμενη από το Μαρόκο, την Αλγερία, την Τυνησία, την Ιταλία και τη Γαλλία.

Από τις καλύτερα αμειβόμενες αγροτικές εργασίες

Η διαδικασία συγκομιδής του φελλού απαιτεί ακρίβεια και χρόνια εξάσκησης. Το χτύπημα του τσεκουριού πρέπει να είναι τέτοιο που δεν θα τραυματίσει  τον εσωτερικό φλοιό, κάτι που θα καταστρέψει το δένδρο.

Επειδή η δουλειά είναι τόσο εξειδικευμένη, είναι μια από τις καλύτερα αμειβόμενες αγροτικές εργασίες στην Πορτογαλία.

Η συγκομιδή του φλοιού μπορεί να γίνει μόνο μεταξύ τέλους Μαΐου και Αυγούστου, όταν το δέντρο βρίσκεται στην ενεργή φάση ανάπτυξής του, γεγονός που διευκολύνει την απογύμνωση του εξωτερικού στρώματος χωρίς να καταστραφεί ο κορμός του δέντρου.

Αναγεννάται

Η φελλώδης δρυς είναι μοναδική ως προς την ικανότητά της να αναγεννά το φλοιό της, με την διαδικασία να ολοκληρώνεται μετά από 9 χρόνια.

Ωστόσο, ενώ τα δάση φελλού μπορούν να συμβάλουν στον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, κινδυνεύουν επίσης όλο και περισσότερο από αυτήν, καθώς η ξηρασία και οι πυρκαγιές γίνονται πιο έντονες και πιο συχνές στην περιοχή.

Το δέντρο είναι προσαρμοσμένο στο μεσογειακό κλίμα. Ο φλοιός του το προστατεύει από τη φωτιά. Αλλά για τα δύο πρώτα χρόνια μετά την εξαγωγή του φελλού, τα δέντρα είναι πολύ πιο ευάλωτα στις πυρκαγιές, επειδή δεν έχουν αυτή την προστασία

Ωστόσο, οι πυρκαγιές στους φελλοφόρους ελαιώνες, λέει, παραμένουν σπάνιες λόγω της προσεκτικής ανθρώπινης διαχείρισης.

naftemporiki.gr